ელექტრონული ვაჭრობა არის უქაღალდო ვაჭრობა სახელმწიფოებს შორის. ეს არის კომპლექსური საკითხი, რომელიც მოიცავს პროდუქციის და სერვისების იმპორტ-ექსპორტის ციკლს ქვეყნებს შორის, და ჭრის პრობლემებს შემდეგ სფეროებში:
ევროკავშირი წარმოადგენს ერთიან ბაზარს, რომელიც იძლევა საქონლის, სერვისების და შესაბამისი ინფორმაციის თავისუფალი გაცვლის საშუალებას, რასაც ხელს უწყობს სტანდარტიზებული ტექნოლოგია და სტრუქტურები მის წევრ სახელმწიფოებს შორის. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის კი არ არის სათანადოდ ჰარმონიზებული უქაღალდო ვაჭრობის პროცედურები - როგორც თვით ამ ქვეყნებს შორის, ისე ევროკავშირთან. მაგალითად, ელექტრონული ანგარიშ-ფაქტურები და კონტრაქტები არ არის თანაბრად აღიარებული ამ ქვეყნების მიერ.
EU4Digital ინიციატივის საშუალებით ევროკავშირი მხარს უჭერს ვაჭრობის ჰარმონიზაციას ევროკავშირს და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის, ეს ქვეყნებია აზერბაიჯანი, ბელარუსი, მოლდოვა, საქართველო, სომხეთი და უკრაინა. ის ხელს უწყობს ასევე ვაჭრობის ჰარმონიზაციას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის.
სახელმწიფოთაშორის თანამშრომლობას ხელს უწყობს ინიციატივის EU4Digital რამდენიმე აქტივობა და საპილოტე პროექტი. ძირითადი ყურადღება გამახვილებულია ე-ვაჭრობის შემდეგი სფეროების ჰარმონიზაციაზე:
საპილოტე საქმიანობის მიზანია ტრანსსასაზღვრო მონაცემთა გაცვლის ტესტირება რამდენიმე სახელმწიფო და კერძო ორგანიზაციას შორის ე-მიწოდების გადაწყვეტის გამოყენებით, ელექტრონული მონაცემთა და დოკუმენტების უსაფრთხო გაცვლის არხით. აღნიშნულის მიზანია გაირკვეს, სრულად ფუნქციონირებადი იქნება თუ არა მონაცემთა ამგვარი გაცვლა შემდეგი პერსპექტივებიდან:
საპილოტე პროექტის დამთავრების შემდეგ, პროგრამამ EU4Digital გასცა რეკომენდაციები საჭირო ცვლილებების გასატარებლად ზემოაღნიშნულ სფეროებში, რათა გადაწყვეტილება სრულად განხორციელდეს, და გახდეს სრულად ფუნქციონირებადი და იურიდიულად სავალდებულო.
განხორციელდა ე-მიწოდების ორი საპლოტე პროექტი, ერთი - აღმოსავლეთ პარტნიორობის და ევროკავშირის ქვეყნებს - უკრაინას და პოლონეთს, ხოლო მეორე - აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს - სომხეთს და უკრაინას შორის. გაიგეთ, თუ როგორ ჩატარდა ე-მიწოდების გადაწყვეტის ტესტირება უკრაინაში. ქაღალდის ჯაჭვის გაწყვეტა: ევროკავშირი ხსნის ვაჭრობის ციფრულ გზას უკრაინაში
პარტნიორი ქვეყნების წარმომადგენლებმა ასევე მოაწყვეს ვირტუალური ვიზიტები ობიექტებზე საპილოტე მეთოდოლოგიებზე დაკვირვებისთვის; ეს დაეხმარა ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღებას კონკრეტული მეთოდოლოგიების დასანერგად მათ ქვეყანაში.
ე-საბაჟო გულისხმობს საბაჟო ინფორმაციის სისტემატურ და ავტომატურ გაცვლას ეკონომიკური საქმიანობის სუბიექტებს და საბაჟო უწყებებს შორის (მაგ ინფორმაციის გაცვლა ცარიელი სატვირთო ავტომანქანების, რისკის შეფასების, მონაცემთა შესაბამისობის, საბაჟო კონტროლის შედეგების შესახებ).
როდესაც ეკონომიკური საქმიანობის სუბიექტებს საქონელი გადააქვთ საზღვრებზე და ურთიერთობენ საბაჟო ოფიცერთან, მათ უწევთ ლოდინი იმის გამო, რომ არ არსებობს ავტომატიზაცია და დროული კომუნიკაცია საბაჟო ოფისებს შორის. ამის შედეგად საბოლოო მყიდველი დაგვიანებით იღებს საქონელს. აღნიშნულის მიზეზებია:
ე-საბაჟოს საქმიანობა ამარტივებს ამ პრობლემებს ბიზნესისა და მთავრობებისთვის თანამშრომლობის საჭირო მოდელების შეთავაზებით (მაგ. თანამშრომლობის პროცესები, კომუნიკაციის სისტემები), რაც ინფორმაციის ეფექტიანად გაზიარების და გაცვლის საშუალებას იძლევა. ეს ოპტიმიზაციას უწევს საბაჟო ოფისებთან ურთიერთობას ვაჭრობის ფასების შემცირების და საქონლის და სერვისების მიწოდების დაჩქარების მიზნით.
პროგრამამ EU4Digital გააანალიზა არსებული მეთოდოლოგიები და მათი გამოყენების შესაძლებლობა ამ რეგიონში, და ე-საბაჟოს საპილოტე პროექტისთვის ყველაზე შესაბამის ალტერნატივად ელექტრონულ მონაცემთა სისტემატური გაცვლა (SEED) შეარჩია. SEED, რომელიც დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნების საბაჟო ადმინისტრაციებმა ევროკავშირის დაფინანსებით დანერგეს, გულისხმობს შემდეგს:
დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნებში ელექტრონულ მონაცემთა სისტემატური გაცვლის (SEED) საშუალებით წარმატებით გადაიჭრა შემდეგი პრობლემები:
საპილოტე პროექტის მიზანია ელექტრონულ მონაცემთა გაცვლა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების და ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების საბაჟო უწყებებს შორის. ეს არის საწყისი პუნქტი თავდაპირველი (შეზღუდული) ფუნქციური შესაძლებლობების და მონაცემთა პაკეტების პილოტირებისას.
ე-საბაჟოს საპილოტე პროექტმა უკვე წარმატებით გაიარა ტესტირება ბელარუსის და ლიეტუვის საბაჟო ადმინისტრაციებს შორის. დამატებითი ინფორმაცია: საპილოტე პროექტის დაწყება საექსპორტო მონაცემთა პაკეტის გაცვლისათვის ბელარუსს და ლიეტუვას შორის.
პილოტირება ხელს უწყობს საბაჟო მონაცემთა გაცვლის პროცესის გაუმჯობესებას საბაჟო ოფისებს შორის, და უჩვენებს პოტენციურ პროგრესს განბაჟების, რისკის შეფასების და საზღვრისპირა საბაჟო ადმინისტრაციების თანამშრომლობის პროცესებში. ამის შედეგად, მომზადდა რეკომენდაციები ამ გადაწყვეტის სრულმასშტაბიანი განხორციელებისთვის, რაც ხელს შეუწყობს გადაწყვეტის დუბლირებას რეგიონის სხვა ქვეყნებში.
ციფრული სატრანსპორტო დერეფანი (DTC) - ეს არის მონაცემებთან დაკავშირებული სერვისების პაკეტი ქვეყნებს შორის ფიზიკური დერეფნების გასწვრივ, ინფორმაციის კომპლექსური გაცვლისათვის ტრანსპორტირების ყველა ეტაპზე - საჰაერო, საგზაო, სარკინიგზო და საზღვაო ტრანსპორტირების ეტაპებზე. აღნიშნული მოიცავს სერვისებს და აპლიკაციებს მომარაგების ქსელის მონაწილე მხარეებისთვის, მაგ, ხელისუფლებისთვის ინფორმაციის წარდგენა, ცნობადობის/ხილვადობის სერვისები, საბაზრო სერვისები, დაჯავშნის და შეკვეთის სერვისები და ქსელის შემადგენელი სერვისები.
საზღვრებზე საქონლის და სერვისების გადატანისას, ლოგისტიკური კომპანიები ურთიერთობენ ლოგისტიკის სხვადასხვა სისტემებთან აღმოსავლეთ პარტნიორობის და ევროკავშირის სხვადასხვა ქვეყნებში. ეს ქმნის ტექნიკურ ბარიერებს, რომლებიც აბრკოლებს ლოგისტიკური ინფორმაციის დაუყოვნებელ გაცვლას ქვეყნებს შორის. გარდა ამისა, ლოგისტიკური პროცესების საკანონმდებლო ჩარჩოები და განვითარებადი საინფორმაციო სისტემები ამ ქვეყნებში ერთმანეთისგან განსხვავებულია, რაც კიდევ უფრო ახანგრძლივებს და ართულებს ლოგისტიკურ პროცესებს. ამის შედეგია ლოგისტიკის ფასების ზრდა და საქონლის და სერვისების დაგვიანებით მიწოდება.
ციფრული სატრანსპორტო დერეფანი ბალტიის და შავ ზღვებს შორის უნდა დაეხმაროს ლოგისტიკური პროცესების და ელექტრონული სატრანსპორტო მონაცემების ნაკადის ორგანიზებას; ამას მოჰყვება ინფორმაციის დაუყოვნებელი გაცვლა ლოგისტიკური ჯაჭვის მონაწილეებს შორის (მოვაჭრეები, სატრანსპორტო კომპანიები, საბაჟო, სხვა სამთავრობო უწყებები და მომხმარებლები) საქონლის და სერვისის ნაკადის ოპტიმიზაციით, და დროის და თანხების დაზოგვით.
ლოგისტიკური ინფორმაციის გაცვლის გამარტივების და ჰარმონიზაციის მიზნით, ევროკავშირმა დაამტკიცა რეგულაცია ელექტრონული ტვირთის ტრანსპორტირების ინფორმაციის (eFTI) შესახებ და ახლა მუშაობს დამხმარე აქტების/სპეციფიკაციების შემუშავებაზე. ეს რეგულაცია უნდა დაიცვან ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა, რომლებიც გადადიან პლატფორმების დეცენტრალიზებულ გაერთიანებულ ქსელზე, რაც საშუალებას მისცემს სახელმწიფო ხელისუფლებებს აღიარონ ელექტრონული მონაცემების კანონიერება.
პროგრამამ EU4Digital შეიმუშავა მოსამზადებელი ღონისძიებები ევროკავშირში მიმდინარე პროცესების დასანერგად აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. ეს გულისხმობს ტექნოლოგიური მიდგომების ტესტირებას ინფორმაციის გაცვლის, სარეგულაციო გარემოს და ორგანიზაციული სტრუქტურის საკითხებში აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში და მათ შორის. ამ კონტექსტში, ექსპერტებმა შეიმუშავეს სამწლიანი პროგრამა და განსაზღვრეს მოსამზადებელი ღონისძიებები ციფრული სატრანსპორტო დერეფნის შესაქმნელად ბალტიის და შავ ზღვებს შორის. განხორციელებული პროგრამის მიზანია დანერგოს ლოგისტიკური ინფორმაციის დაუბრკოლებელი კომპლექსური გაცვლა სატრანსპორტო დერეფნის გასწვრივ ბალტიის და შავ ზღვებს, ან რეგიონის სხვა ტერიტორიებს შორის.
ელექტრონული კომერცია, ანუ ე-კომერცია, გულისხმობს საქონლის გაყიდვას ელექტრონული ტრანზაქციების საშუალებით, რომლებიც კომპიუტერულ ქსელებზე ხორციელდება. ევროკავშირი არის ერთიანი ბაზარი, რომელიც იძლევა საქონლის და სერვისების თავისუფალი გაცვლის საშუალებას მის წევრ სახელმწიფოებს შორის; მაგრამ საქონლის და სერვისების მარტივად გაცვლა ევროკავშირსა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის შეუძლებელია განსხვავებების არსებობის გამო ე-კომერციის კანონმდებლობაში, სტანდარტებსა და ეკოსისტემაში.
მაგალითად, ევროკავშირის კომპანიები, რომლებიც ვაჭრობენ მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში, დარწმუნებულები უნდა იყვნენ იმაში, რომ საქონელი ემორჩილება უსაფრთხოების ზოგად მოთხოვნებს. მაგრამ ისინი აწყდებიან დაბრკოლებებს იმის გამო, რომ ევროკავშირსა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში სტანდარტები და კანონმდებლობა არ არის ჰარმონიზებული.
გარდა ამისა, 2021 წელს ევროკავშირმა დანერგა ე-კომერციის დღგ-ს ახალი პაკეტი. ეს ვრცელი რეფორმა გავლენას ახდენს ე-კომერციის პროცესებზე მთელ ევროპაში და მის ფარგლებს გარეთ, ხოლო ბიზნესი და მთავრობები არ არიან საკმარისად ინფორმირებული მისი გავლენის შესახებ. ამ ახალ რეალობაში, აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს სჭირდებათ მხარდაჭერა გარდაქმნის და ელექტრონული კომერციასთან ადაპტაციის მიზნით.
პროგრამის EU4Digital’s ე-კომერციული საქმიანობა იძლევა რეკომენდაციებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებისთვის ევროკავშირთან დაუბრკოლებელი ელექტრონული ვაჭრობისთვის, ფოკუსირებით ჰარმონიზაციაზე სამ სფეროში, კერძოდ:
ამ რეკომენდაციების მიზანია:
მაქსიმალური სარგებლობის მოსატანად ევროკავშირის და აღმოსავლეთ პარტნაიორობის ქვეყნებისთვის, ჩატარდა ანალიზი კონკრეტული გამოწვევების იდენტიფიკაციისთვის, და საპილოტე გადაწყვეტის შემუშავების და დაწყებისთვის ამ პრობლემების გადასაჭრელად. ამის შედეგად პროგრამამ EU4Digital დაიწყო ე-კომერციის საპილოტე პროექტი, რომელიც ქმნის ეროვნულ ვირტუალურ საწყობებს სამ საპილოტე ქვეყანაში - აზერბაიჯანში, საქართველოში და სომხეთში. საპილოტე პროექტი ეხმარება საცალო მოვაჭრეებს, ბაზრებს, მიწოდების ოპერატორებს და საბაჟოს პროდუქტების განთავსებაში საზღვარგარეთ გაყიდვის და სახელმწიფოთაშორისი მიწოდების გამარტივების მიზნით.
ვირტუალური საწყობი ე-კომერციული გაყიდვებისთვის არეგისტრირებს მონაცემებს პროდუქტების შესახებ იმ ფორმატში, რომელიც შეესაბამება ევროკავშირის და საერთაშორისო მოთხოვნებს. საწყობში რეგისტრაციისთანავე შესაძლებელია პროდუქციის განთავსება საერთაშორისო ონლაინ კომერციის ნებისმიერი რაოდენობის ვებსაიტზე, როგორიცაა eBay ან Etsy; ხოლო სტანდარტიზებული მონაცემები საშუალებას აძლევს საფოსტო სერვისებს დაიწყონ მიწოდება, და უზრუნველყოფს დაუბრკოლებელ საბაჟო პროცედურებს სახელმწიფოებს შორის.
დამატებითი ინფორმაცია ე-კომერციის საპილოტე პროექტის შესახებ:
კლიკი ვაჭრობისთვის: პროგრამა EU4Digital ეხმარება აზერბაიჯანს მოემზადოს ე-კომერციისთვის
ქსელური აქტივობა გულისხმობს კავშირების დამყარებას და ინფორმაციის გაზიარებას ე-ვაჭრობაში არსებული ტენდენციების და საქმიანობის შესახებ. პროგრამას EU4Digital აქვს ბევრი აქტივობა და საპილოტე პროექტი ე-ვაჭრობის სფეროში, რომლებიც მოითხოვს თანამშრომლობას ქვეყნებს შორის. ამიტომ ინფორმაციის გაზიარება გადამწყვეტია ცნობიერების ასამაღლებლად ე-ვაჭრობის საკითხებზე, რეფორმების განხორციელების სტიმულირებისთვის და საქმიანობის შესაბამისობაში მოსაყვანად საერთაშორისო მონაწილე მხარეებს შორის.
საერთაშორისო ქსელური საქმიანობა მოიცავს სასწავლო ვიზიტებს საპილოტე გადაწყვეტებზე დაკვირვების, მათი შესწავლის და განხილვის, ასევე არსებული გადაწყვეტების და საუკეთესო პრაქტიკის შესწავლის მიზნით აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების ფარგლებს გარეთ, და ღონისძიებებს კონტაქტების გაცვლის და ინფორმაციის გაზიარების მიზნით ე-ვაჭრობაში არსებული ტენდენციების შესახებ. ამ ღონისძიებების სამიზნე აუდიტორიაა პოლიტიკის დასახვაში მონაწილეები, ინვესტორები, ციფრული სერვისების და ზოგადად, სერვისის პროვაიდერები, კვლევის და განვითარების ცენტრები, აკადემიური წრეები, ბანკები, სადაზღვევო კომპანიები, საჯარო ადმინისტრაცია, სააგენტოები და ე-ვაჭრობის სხვა მონაწილე მხარეები. ქსელური საქმიანობის მიერ ახლახან მხარდაჭერილი აქტივობები მოიცავს ციფრული ტრანსპორტის დღეებს, ვიზიტებს ელექტრონულ მონაცემთა სისტემატური გაცვლის (SEED) ობიექტებზე, ვიზიტს ვირტუალური ე-მოწოდების ობიექტზე ევროპაში და სხვა.
ინიციატივის EU4Digital მიზანია ე-ვაჭრობის ჰარმონიზაციის მხარდაჭერა იმისათვის, რომ ის გახდეს უქაღალდო, ავტომატური და უნიფიცირებული ბიზნესს და სხვადასხვა ქვეყნის ხელისუფლებებს შორის (სავაჭრო პროცესების, კომუნიკაციის, კანონმდებლობის და სტანდარტების თვალსაზრისით). ამ სცენარის უფრო სწრაფი განხორციელებისთვის, EU4Digital ხელს უწყობს ანალიზს და პრობლემების განსაზღვრას, ერთმანეთთან აკავშირებს ხელშეკრულების მხარეებს, ახდენს გადაწყვეტების ტესტირებას და იძლევა რეკომენდაციებს.
ჩვენ შეგვიძლია ვაჭრობის მომავალი შემდეგი ყველაზე ოპტიმისტური სცენარით წარმოვიდგინოთ:
კომპანია სტოკჰოლმში (შვედეთი) ახლახან შეთანხმდა ვაჭრობაზე კომპანიასთან ოდესაში (უკრაინა). ამ ორი კომპანიის წარმომადგენლები ერთმანეთს დაუკავშირდნენ ინიციატივის EU4Digital მიერ ორგანიზებულ ე-ვაჭრობის ღონისძიებაზე. საქონლის შერჩევა მოხდა ე-კომერციის ონლაინ ბაზრობის საშუალებით, ხოლო დოკუმენტების გაცვლა და ხელმოწერა - კომპიუტერული ქსელებით. კონტრაქტების ხელმოწერა და ანგარიშ-ფაქტურების ანაზღაურება მოხდა ქაღალდის მონაწილეობის გარეშე. ეს იყო ამ დოკუმენტების მართვის სწრაფი და მარტივი გზა, რადგან კანონმდებლობა და ტექნიკური სტანდარტები შესაბამისობაში იყო მოყვანილი. ეს ნიშნავდა, რომ არ იყო დამატებითი დოკუმენტები, რომლებზეც კომპანიებს არ ჰქონდათ წარმოდგენა ან არ იყო გამოყენებული პრობლემების გადასაჭრელად.
კომპანიები შეთანხმდნენ დაეტვირთათ ნაყიდი საქონელი შვედეთში (გამგზავრების ქვეყანა), და გადაეზიდათ მთელი საზღვაო გზის განმავლობაში ბალტიის ზღვით, სადაც საქონელი დაიტვირთებოდა საბარგო მანქანაზე კლაიპედას პორტში, ლიეტუვაში (სატრანზიტო ქვეყანა). შემდეგ საბარგო მანქანა ჩაიტანდა ნაყიდ საქონელს ოდესაში, უკრაინა (დანიშნულების ქვეყანა).
საქონლით დატვირთვის დროს შვედეთში კომპანიამ საბაჟო დოკუმენტები ელექტრონულად წარადგინა. ეს გაკეთდა მანამ, სანამ საქონელი საზღვარს მიაღწევდა. საბაჟო ხელისუფლებას ჰქონდა დოკუმენტების წინასწარ განხილვის და რისკის შეფასების ჩატარების საშულება. შვედეთის, სატრანზიტო და დანიშნულების ქვეყნების საბაჟო უწყებებისთვის ადვილი იყო თანამშრომლობა, რადგან პროცესები (მაგ. მოთხოვნილი დოკუმენტები, ფორმატები) და საკომუნიკაციო სისტემები შესაბამისობაში იყო მოყვანილი. ამის გამო საბაჟო ოპერაციები არის სწრაფი და უსაფრთხო. სატრანსპორტო ოპერაციების ჩატარებისას საბაჟოს არ გამოეპარება არავითარი უკანონო ოპერაცია.
საქონლის გადაზიდვა დაიწყო შვედეთში საზღვაო ტრანსპორტის გამოყენებით. მაგრამ ადვილად და სწრაფად მოხდა მისი ავტომანქანაზე გადატვირთვა ლიეტუვის პორტში ჩასვლისას. ამის მიზეზია ციფრული სატრანსპორტო დერეფანი ბალტიის ზღვიდან შავ ზღვამდე. ვაჭრობის მხარეებისთვის ეს ნიშნავდა, რომ დოკუმენტები გაცვლილი იყო დაუყოვნებლივ, ამიტომ შემოწმების და შესაბამისობაში მოყვანის პროცესები სწრაფად განხორციელდა.
როდესაც საბარგო მანქანა საზღვართან მივიდა, გადაზიდვის პროცესი შეფერხების გარეშე გაგრძელდა. რადგან საბაჟო შეთანხმებები გადაზიდვის დაწყებისას გაფორმდა, ხელისუფლებამ შეამოწმა მხოლოდ ის, რომ საქონელი დალუქული იყო. საბარგო მანქანამ მოძრაობა განაგრძო.
საბოლოოდ, საბარგო მანქანა ჩავიდა ოდესაში, უკრაინა. საქონელს მოხსნეს ლუქები და ის შეამოწმეს. სათანადოდ მიწოდება დადასტურებული იყო ელექტრონულად, ამიტომ შვედურ კომპანიას ადგილად შეეძლო მიწოდებაზე თვალის დევნება.
ეს ორი კომპანია ბიზნესს მომავალშიც გააგრძელებს.
საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციები წარმოადგენს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების მამოძრავებელ ძალას. საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები (ICT) ახდენს ქვეყნების აღჭურვას საშუალებებით, რომლებიც იწევს მათი ეკონომიკის რეორგანიზებას და გლობალიზებას, ეკონომიკური ზრდის დაჩქარებას, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნას, საცხოვრებელი სტანდარტების ამაღლებას და უთანასწორობის შემცირებას. ევროკავშირში ICT სექტორი მნიშვნელოვანია და ის უსწრაფესად ვითარდება – 2012-დან 2017 წლამდე ICT სერვისების მიერ დამატებული ღირებულება გაიზარდა 18.3%-ით, ხოლო ICT წარმოების მიერ დამატებული ღირებულება გაიზარდა 22.5%-ით.
2017 წელს ევროკავშირში ICT სექტორის მიერ დამატებული ღირებულება იყო მთლიანი შიდა პროდუქტის (GDP) 3.6%-ის ეკვივალენტური; ეს სექტორი ამჟამად ევროკავშირის ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტიანი სექტორია: 2017 წელს ICT სექტორის შრომის თვალსაჩინო ნაყოფიერება 65.2%-ით უფრო მაღალი იყო, ვიდრე იგივე მაჩვენებელი, აღრიცხული მთლიანობაში არა-ფინანსური ბიზნესის ეკონომიკისთვის, და შეადგენდა 117,600 ევრომდე ერთ დასაქმებულ ადამიანზე ბელგიაში, და დაახლოებით 100,000 ევრომდე ფინეთსა და საფრანგეთში. მიუხედავად ამისა, ICT-ის ყველაზე დიდი ეფექტი შემდეგია: ის არის რამდენიმე სექტორიდან ერთ-ერთი, რომელიც იძლევა ზოგადი დანიშნულების ტექნოლოგიების შექმნის საშუალებას, რაც ხელს უწყობს ნაყოფიერებას და ღირებულების დამატებას ეკონომიკის ტრადიციულ სექტორებზე, ციფრულ ტექნოლოგიებზე გადასვლის და ციფრული გარდაქმნის საშუალებით.
ICT სექტორის ზრდის დაჩქარება აღმოსავლეთ სამეზობლოს ქვეყნებშიც აღინიშნება: ICT სერვისის ექსპორტის წილმა 2017 წელს შეადგინა მთლიანი ექსპორტის დაახლოებით 5% და სერვისის ექსპორტის 19% ბელარუსსა და უკრაინაში. ეს რეგიონი მდიდარია ინოვაციური იდეებით, ზოგიერთი გადაწყვეტა კი უკვე გლობალური გახდა. მიუხედავად ამისა, ამ ქვეყნების ინოვაციური ეკოსისტემა, რომელსაც აქვს ეკონომიკის არა-ICT სექტორების განვითარების მაღალი პოტენციალი, ჩამორჩება ევროკავშირის ინოვაციურ ეკოსისტემას. ევროკავშირში არსებობს 80-ზე მეტი ბიზნეს-ინკუბატორი და 150 აქსელერატორი, ICT ინოვაციის კვლევამ კი დათვალა მხოლოდ 42 ინკუბატორი და 19 აქსელერატორი აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში.
განვითარება ICT-ს საშუალებით რეგიონში უნდა მოიცავდეს მეტ კოორდინირებულ ძალისხმევას მხარდაჭერის გასაძლიერებლად ეროვნული ICT ეკოსისტემებიდან, რაც უმნიშვნელოვანესია ICT-ს ასამოქმედებლად ეკონომიკური განვითარებისთვის. ახალი სტიმული უნდა მიეცეს სოციალური მეწარმეობის ეკოსისტემის და ვენჩურული დაფინანსების ხელშეწყობას, აქსელერაციის პროგრამებს, ქსელურ აქტივობას და კლასტერებს, და მოხდეს კონკრეტული კომპეტენციების და უნარების ათვისება გლობალურ ბაზრებზე სამუშაოდ. ეს ელემენტები გადამწყვეტია შეუფერხებლად მოქმედი და ძლიერი საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სექტორისთვის. არაადეკვატური ყურადღება ინოვაციური ეკოსისტემების მიმართ იწვევს ინტელექტის გადინებას და სტარტაპების გადინებას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებიდან იმ ქვეყნებში, სადაც ICT ეკოსისტემა უკეთ არის განვითარებული. ინიციატივის EU4Digital მიზანია ხელი შეუწყოს ამგვარი ეკოსისტემების გაძლიერებას, რაც გამოიწვევს კომპანიების ზრდას რეგიონში და წვლილს შეიტანს მთლიან შიდა პროდუქტში, ექსპორტსა და სამუშაო ადგილების შექმნაში.
ინიციატივას EU4Digital აქვს მოქმედების ხუთი მიმართულება საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციების სფეროში:
წარმატებით განვითარებისთვის ინოვაციას ხელშემწყობი გარემო სჭირდება. ეს მოიცავს ცოდნას, რისკისადმი მდგრად დაფინანსებას და შეცდომების დაშვების უფლებას. მეწარმეები ხშირად ამბობენ, რომ მათ არ სჭირდებათ მხარდაჭერა მთავრობისგან, ისინი მთავრობას მხოლოდ იმას სთხოვენ, რომ ხელი არ შეუშალოს და მისცეს მათ ინოვაციების დანერგვის საშუალება.
მიუხედავად ამისა, ინოვაციური გარემოს შექმნა პოლიტიკოსების გარკვეულ ძალისხმევას მოითხოვს. პოლიტიკური ჩარევა საჭიროა იმ სფეროებში, სადაც აღინიშნება ბაზრის არაეფექტურობა – კერძოდ, ფუნდამენტური და გამოყენებითი კვლევის ჩატარების ეტაპებზე ყველაზე მოწინავე ტექნოლოგიების სფეროში, საიდანაც ინოვაციური კომპანიები მოწინავე ექსპერტულ ცოდნას იღებენ.
წარმოდგენილი უნდა იყოს ქრაუდფანდინგის, მეცენატი-ინვესტორების და ვენჩურული კაპიტალის საქმიანობის ჩარჩო, რომელიც იცავს როგორც ინვესტორებს, ისე სტარტაპებს. სარეგულაციო „ქვიშის ყუთები“ (კონტროლირებული გარემო, რომელშიც შეიძლება დაინერგოს ინოვაციები ფინანსურ ტექნოლოგიებში, როგორც დაცვის მექანიზმი რისკის მართვისათვის; ის საშუალებას აძლევს გადამხდელებს აწარმოონ ექსპერიმენტები ინოვაციური ფინანსური პროდუქტით და სერვისებით) იქმნება იმის შესამოწმებლად, თუ როგორ შეიძლება იყოს გამოყენებული ახალი ტექნოლოგიები (მაგ. ბლოკჩეინი და რობოტი-ავტომობილი) მომხმარებლის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად მათი რისკის ქვეშ დაყენების გარეშე. ინტელექტუალური საკუთრების უფლების დაცვას სჭირდება ინსტიტუციური ჩარჩო, რომელიც ჰარმონიზებულია მსოფლიოს სისტემასთან.
ძირითადი პირობების შესაბამისობაში მოყვანა და ევროკავშირის საუკეთესო პრაქტიკიდან, საშუალებებიდან და სარეგულაციო მიდგომებიდან სწავლა საშუალებას მისცემს ბიზნესს აღმოსავლეთ სამეზობლოს ქვეყნებში და ევროკავშირის ქვეყნებში იმუშაონ მსგავს წესებზე, და ხელს შეუწყობს ევროპული რისკიანი კაპიტალდაბანდებების მოდინებას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში.
ციფრული ინოვაციის და სქეილ-აფ ინიციატივა (DISC) თავდაპირველად განხორციელდა ევროპის ცენტრალურ, აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონში და მისი მიზანია საინვესტიციო ხარვეზების დაძლევა ციფრული ინოვაციების სფეროში და ციფრული სტარტაპების საწარმოო მასშტაბების გაძლიერების (სქეილ-აფ) მხარდაჭერა რეგიონში.
ამ მიდგომის საფუძველზე, ევროკომისიის მიზანია მსგავსი ინიციატივის საჭიროების და განხორციელების შესაძლებლობების განსაზღვრა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. აღნიშნულის მისაღწევად პროგრამამ EU4Digital დაიწყო ახალი აქტივობა -„ბაზრის შეფასება ციფრული ინოვაციის და სქეილ-აფ ინიციატივისთვის (DISC კვლევა) აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში“.
ბაზრის შეფასება ხელს შეუწყობს ევროკომისიას საინვესტიციო ხარვეზების დადგენაში და იქნება საფუძველი განიხილოს DISC-ის მსგავსი ინიციატივის (ევროკავშირის განსაკუთრებული ფინანსური მხარდაჭერის მექანიზმი) დანერგვა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში; ეს დაეხმარება ადგილობრივ მოწინავე ტექნოლოგიურ სტარტაპებს და სქეილაპებს, გააუმჯობესებს მათ წვდომას ფინანსებზე და მათ განვითარებას რეგიონში.
ევროკავშირმა შექმნა რამდენიმე ონლაინ ქსელი და პლატფორმა საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციების ეკოსისტემის მონაწილეებისთვის, მაგ. სტარტაპები, აქსელერატორები, ვენჩურული კაპიტალისტები და სხვ. ისინი აძლევს საშუალებას ევროკავშირის სხვადასხვა წევრ სახელმწიფოში არსებულ ბიზნესს და ორგანიზაციებს დაუკავშირდნენ ერთმანეთს, გაცვალონ კონტაქტები და იდეები, და მონაწილეობა მიიღონ საერთო ინიციატივებსა და ღონისძიებებში.
ამ ონლაინ ქსელების და პლატფორმების გავრცელება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში საშუალებას მისცემს შესაბამის მონაწილე მხარეებს ამ ექვსი ქვეყნიდან გაერთიანდნენ ევროკავშირის საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციების და სტარტაპის უფრო დიდ ეკოსისტემაში. ბიზნესი და ორგანიზაციები აღმოსავლეთ სამეზობლოს ქვეყნებიდან შეძლებენ უფრო ადგილად იპოვნონ შესაბამისი კოლეგები ევროკავშირში, საინვესტიციო, სერვისების და ბიზნესის პარტნიორები, რაც ხელს შეუწყობს საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციების და სტარტაპის ეკოსისტემების განვითარებას ორივე რეგიონში.
ტრენინგის ზოგადი პაკეტების ძირითადი სამიზნე აუდიტორიაა ეკოსისტემის მონაწილე მხარეების ძირითადი ჯგუფები აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში:
ტრენინგის პაკეტები ითვალისწინებს სხვადასხვა მოდულებს სამიზნე ჯგუფებისთვის მათი კონკრეტული მოთხოვნების გადასაჭრელად. თითოეული მოდულის მიზანია ასწავლოს მონაწილე მხარეებს არსებული საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ქსელების და ინფრასტრუქტურის, ასევე ახალი ტექნოლოგიების და აქტუალური აპლიკაციების გამოყენება.
ტრენინგის პაკეტების შემუშავების ძირითადი საფუძველია საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიური ინოვაციების კვლევა, რომელმაც განსაზღვრა უნარებსა და ცოდნაში არსებული ხარვეზები აღმოსავლეთ პარტნიორობის თითოეულ ქვეყანაში. ეს ძირითადი სფეროები წარმოადგენს მოდულების შემუშავების საფუძველს მონაწილე მხარეების თითოეული სამიზნე ჯგუფისთვის.
ამ აქტივობის დასასრულს, ინიციატივა EU4Digital მიაწოდებს მონაწილე მხარეებს კურსების სრულყოფილ ონლაინ რუკას, რომელიც შედის ტრენინგის ზოგად პაკეტებში და მიეწოდება გლობალურად აღიარებული ე-სწავლების პლატფორმების საშუალებით; ამგვარად მონაწილე მხარეები შეძლებენ შესაბამისი უნარების ათვისებას და გააცნობიერებენ ინოვაციური დამატებით ღირებულების მიდგომის აუცილებლობას საკუთარი ბიზნეს-პროცესებისადმი.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მარტივად განსაზღვრავს ელექტრონულ ჯანმრთელობას: ეს არის “საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების (ICT) გამოყენება ჯანმრთელობისთვის”. ახლო მომავალში ჯანდაცვის მუშაკებს ტექნოლოგია ნამდვილად არ ჩაანაცვლებს, მაგრამ საინფორმაციო ტექნოლოგიების გამოყენება შეიძლება ექიმებს ყოველდღიურ საქმიანობაში დაეხმაროს.
ე-ჯანმრთელობის მიზანია პაციენტის ინფორმაციაზე წვდომის უზრუნველყოფა სწორ დროს და სწორ ადგილას, და ამგვარად ჯანდაცვის სამსახურების უწყვეტობის და ხარისხის უზრუნველყოფა ჯანდაცვის შედეგების გასაუმჯობესებლად.
მაგალითად, ე-ჯანმრთელობა აძლევს საშუალებას:
არსებითად, ე-ჯანმრთელობა აწესებს ჯანდაცვის მომსახურების გაწევის ახალ გზებს, რაც ამარტივებს თანამშრომლობას ჯანდაცვის სხვადასხვა დაწესებულებებს შორის და იძლევა მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გაზიარების საშუალებას პაციენტებთან ურთიერთობის ახალი ფორმების ამოქმედებით.
აღნიშნულის საფუძველია ავადმყოფობის ელექტრონული ისტორია (EHR), რომელიც ასრულებს ძირითად როლს, რადგან მასში იკრიბება სამედიცინო მომსახურების ფაქტები და ინფორმაცია სხვადასხვა სამედიცინო დაწესებულებიდან; აღნიშნულის მიზანია თითოეულ ინდივიდზე შეიქმნას ერთადერთი ავადმყოფობის ელექტრონული ისტორია, ხელმისაწვდომი ამ ისტორიის ოპერაციულად თავსებადი სერვისების საშუალებით.
ამგვარად, ე-ჯანმრთელობას მოაქვს უამრავი სარგებლობა; ეს გულისხმობს ელექტრონული დოკუმენტების გაცვლას, რაც ზოგავს მედიცინის მუშაკების და პაციენტის დროს, და კლინიკური პროცედურების დუბლირების თავიდან აცილებას ინფორმაციის შექმნის, შენახვის და გაზიარების გზით. გარდა ამისა, ჯანდაცვის ხელმისაწვდომი მონაცემები ეხმარება ინოვაციას ჯანდაცვის მონაცემების ანალიზის საშუალებით, რაც ხელს უწყობს დაავადების პრევენციის პოლიტიკას და ყურადღებას მომავალ გამოწვევებზე ამახვილებს. ეს სისტემა ასევე აუმჯობესებს გამჭვირვალობას, რადგან ხდება ჯანდაცვის მონაწილეთა საქმიანობის აღრიცხვა და უსაფრთხოების შემოწმება, ეს კი უზრუნველყოფს შესაბამისი პროცედურების დაცვას.
ევროკავშირის წინაშე დგას ჯანმრთელობის იგივე ზოგადი პრობლემები, რაც აღმოსავლეთ პარტნიორ ქვეყნებში, მაგ. მოსახლეობის დაბერება, რასაც მოჰყვება ჯანდაცვის სამსახურების ოპტიმიზაციის და მოდერნიზაციის მსგავსი აუცილებლობა. ევროკომისიამ ჩამოაყალიბა ერთიანი ციფრული ბაზარი, როგორც მისი ერთ-ერთი ძირითადი პრიორიტეტი, ციფრული ჯანდაცვა კი ამ სტრატეგიის ნაწილია. ევროკავშირს უკვე მიღებული აქვს კანონმდებლობა სამედიცინო აღჭურვილობის, მონაცემთა დაცვის, ციფრული იდენტიფიკაციის და საინფორმაციო ტექნოლოგიების უსაფრთხოების შესახებ, რაც ქმნის შესანიშნავ გარემოს ე-ჯანმრთელობის სერვისებისთვის. ევროკავშირის ბევრმა ქვეყანამ სწრაფად დანერგა ე-ჯანმრთელობის სტრატეგიები, რასაც მოჰყვა პოლიტიკური ვალდებულება და ე-ჯანმრთელობის მომსახურების დაჩქარებული და კარგად კოორდინირებული განვითარება. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში კი განვითარება მოხდა ე-ჯანმრთელობის მთელი რიგი ცალკეული, მაგრამ ნაკლებად კოორდინირებული პროექტების საშუალებით.
გარდა ამისა, ევროკავშირმა განსაზღვრა ელექტრონული რეცეპტების სტანდარტიზაცია და პაციენტის შეჯამებული ინფორმაციის სერვისები სახელმწიფოთაშორისი საპილოტე პროექტების მხარდასაჭერად წევრ სახელმწიფოებში. ამჟამად ევროკავშირში არსებობს ე-ჯანმრთელობის ინფრასტრუქტურის მომზადების ტენდენცია ხელოვნური ინტელექტის, გენომური მონაცემების და პერსონალური მედიცინის ინიციატივებისთვის მზადყოფნის მიზნით.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ინიციატივა EU4Digital მუშაობს ჯანმრთელობის მონაცემთა მართვის მდგომარეობის შესაფასებლად და სახელმძღვანელო რეკომენდაციების შესამუშავებლად, რათა ჯანმრთელობის ინფორმაციის გაცვლის პოტენციალი და მართვა ჰარმონიზებული იყოს ევროკავშირის საუკეთესო პრაქტიკასთან და აღმოსავლეთ პარტნიორი ქვეყნების რეალობასთან. იდეალურ შემთხვევაში ეს ნიშნავს, რომ მონაცემები, რომლებიც შეესაბამება ერთსა და იმავე ნორმებს, ოპერაციულად თავსებადია სხვადასხვა ორგანიზაციებს და მონაწილე მხარეებს შორის, თუნდაც საზღვარგარეთ, რაც მნიშვნელოვანია პაციენტების სამედიცინო მომსახურების გასაუმჯობესებლად, მათი ადგილსამყოფელის მიუხედავად.
მეორე ასპექტი, რომელსაც მოიცავს ინიციატივა EU4Digital, არის ე-ჯანმრთელობის ონლაინ თანამშრომლობის პლატფორმა. ის საშუალებას მისცემს მონაწილე მხარეებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებიდან ერთმანეთს გაუზიარონ საკუთარ ქვეყნებში არსებული ე-ჯანმრთელობის საუკეთესო პრაქტიკა და ითანამშრომლონ შემდგომი განვითარებისთვის. აღნიშნულის მიზანია მოწინავე პრაქტიკის პოპულარიზაცია და სპეციალური სივრცის არსებობა ე-ჯანმრთელობის ინფორმაციის და სასწავლო მასალებისთვის, ასევე ძირითადი ექსპერტების კომუნიკაციისთვის.
გარდა ამისა, ინიციატივის EU4Digital მიზანია აღმოსავლეთ პარტნიორი ქვეყნების მონაწილეობის მხარდაჭერა ევროკავშირის ინიციატივებში კომუნიკაციის, ინოვაციის და ახალი გადაწყვეტების ხელშესაწყობად, განსაკუთრებით ხანდაზმული მოსახლეობის ჯანდაცვის კუთხით, რაც მოიცავს დისტანციურ სამედიცინო საკონსულტაციო სერვისებს, მონაცემთა ანალიზს დიაგნოსტიკის გასაუმჯობესებლად, გონიერ საშინაო ტექნოლოგიებს, სოციალურ და აქტივობის პროგრამებს.
ინიციატივის EU4Digital მიზანია ასევე აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მონაწილეობის ხელშეწყობა ევროპული ინოვაციების პარტნიორობის აქტიური და ჯანმრთელი დაბერების ინიციატივაში (EIP on AHA), რომელსაც აქვს ევროპის ქვეყნებში დანერგილი კარგი პრაქტიკის საინფორმაციო ბაზა მრავალ ზემოაღნიშნულ გამოწვევასთან დაკავშირებით.
ოპერაციული თავსებადობა არის სხვადასხვა სისტემების, ორგანიზაციების ან ქვეყნების უნარი ჯანმრთელობის ინფორმაციის გაცვლის და მისი გააზრებულად გამოყენებისთვის. ეს ნიშნავს, რომ მონაწილეებს უნდა შეეძლოთ საზიარო ინფორმაციის სწორად გაგება და ინტერპრეტაცია, რაც ძირითადად ნიშნავს ერთი და იგივე სტანდარტების და პროცესების გამოყენებას ე-ჯანმრთელობის სერვისებში.
ოპერაციული თავსებადობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ჯანდაცვის სექტორში, რადგან ეს სფერო არის არაერთგვაროვანი და კომპლექსური, მოიცავს განსხვავებულ მონაწილეებს, კერძოდ პროვაიდერებს პაციენტების კომპლექსური ჯგუფებისთვის, რომლებიც მკურნალობენ და რეგისტრირდებიან რამდენიმე სამედიცინო დაწესებულებაში. გარდა ამისა, ეროვნული მთავრობები ხშირად ახორციელებენ სახელმწიფო სერვისებს, ნებისმიერი ჯანდაცვის სისტემა ხშირად წარმოადგენს კერძო და სახელმწიფო სერვისების სპეციფიკურ კომპლექსს, და ეს სერვისები ხშირად ცუდად არის ინტეგრირებული. სამედიცინო დაწესებულება ხშირად უზრუნველყოფს რაიმე კონკრეტული ტიპის სერვისებს, და ამგვარად, საქმე აქვს პაციენტების და მათი ინფორმაციის ქვეჯგუფთან; ეს მოითხოვს კარგად განვითარებულ ოპერაციულ თავსებადობას დაწესებულებებს შორის პაციენტთან დაკავშირებული ზოგადი სურათის გასაზიარებლად. არსებობს სხვა პრობლემებიც საერთაშორისო სივრცეში და ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის, სადაც თანამშრომლობას ჯანდაცვაში ხშირად აფერხებს ე-ჯანმრთელობისთვის გამოყენებულ ლექსიკონში არსებული განსხვავებები და ერთი თვალსაზრისის განსხვავებული ინტერპრეტაციები, ეს კი ხელს უშლის ეფექტურ სახელმწიფოთაშორის თანამშრომლობას.
ოპერაციული თავსებადობის არარსებობა სხვადასხვა სახის პრობლემებს უქმნის იმ მოქალაქეებს, რომლებსაც სურთ სამედიცინო მომსახურების მიღება სხვადასხვა დაწესებულებებსა და ქვეყნებში. აქედან გამომდინარე, ოპერაციული თავსებადობა გააუმჯობესებს თითოეული მოქალაქის ჯანმრთელობას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. ჩვენ გვაქვს მომავლის ასეთი ხედვა: 10 წლის შემდეგ, როდესაც პაციენტს A ქვეყნიდან დასჭირდება გადაუდებელი დახმარება B ქვეყანაში, სამედიცინო დაწესებულებისთვის დაუყოვნებლივ იქნება ხელმისაწვდომი ინფორმაცია იმ მედიკამენტების შესახებ, რომლებზეც ამ პაციენტს აქვს მომატებული მგრძნობელობა ან ალერგია. პაციენტის ჯანმრთელობის მდგომარეობა ამგვარად შეჯამებული სახით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როდესაც საქმე ეხება გადაუდებელი არჩევანის გაკეთებას სიკვდილ-სიცოცხლესთან დაკავშირებით, რაც დამახასიათებელია ჯანდაცვის სექტორისთვის.
ე-ჯანმრთელობის საკითხებზე თანამშრომლობის პლატფორმა არის რეგიონული თანამშრომლობის ახალი არხი ე-ჯანმრთელობის ექსპერტებს შორის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. ის დახურული იქნება ფართო საზოგადოებისთვის, მაგრამ იქნება თანამშრომლობის სივრცე აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების პროფესიონალებისთვის ე-ჯანმრთელობის საერთო სახელმძღვანელო რეკომენდაციების შემუშავებაზე სამუშაოდ, მომავალში - სერვისების მისაწოდებლად. ეს პლატფორმა ხელს შეუწყობს საერთაშორისო ე-ჯანმრთელობის განვითარებას და ჰარმონიზაციის ინიციატივებს რეგიონში.
პლატფორმაზე განთავსებული იქნება ინფორმაცია, დაწყებული კალენდრიდან და შეხვედრების მართვიდან, დამთავრებული სახელმძღვანელო რეკომენდაციების პროექტებით და დანერგვის გეგმებით. აღნიშნულის განსახორციელებლად გამოყენებული იქნება პორტალის პლატფორმა, რომელიც სთავაზობს “Cloud” სივრცეს დოკუმენტების შესანახად და თანამშრომლობის საშუალებებს, ასევე კოდის გარეშე გვერდის შექმნას ცალკეული მომხმარებლის სივრცეებში სხვადასხვა ჯგუფებისთვის.
ეს პლატფორმა ხელს შეუწყობს ცოდნის გაზიარებას ექსპერტებს შორის, როდესაც ისინი დანერგავენ ინიციატივებს საკუთარ ქვეყნებში. ეს ხელს შეუწყობს რეფორმების დაჩქარებას და ოპტიმიზაციას რეგიონში საუკეთესო პრაქტიკის მაგალითების დემონსტრირებით; კოლეგებს კი საშუალება ექნებათ თავი აარიდონ შეცდომებს მეზობელი ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით.
წახალისებულია აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მონაწილეობა ევროპული ინოვაციების პარტნიორობის აქტიური და ჯანმრთელი დაბერების ინიციატივაში (EIP on AHA), რომელსაც ევროკომისია ახორციელებს. ამ პროგრამას აქვს ურთიერთობის რამდენიმე დონე, კერძოდ, საინფორმაციო სტატიები ე-ჯანმრთელობის ინოვაციის საკითხებზე, ღონისძიებებზე დასწრება და უფრო აქტიური როლები, მაგ. მონაწილეობა სამოქმედო ჯგუფის და საცნობარო საიტის პროგრამებში.
ევროპული ინოვაციების პარტნიორობის აქტიური და ჯანმრთელი დაბერების (EIP on AHA) ინიციატივაში მონაწილეობა ხელს უწყობს ინფორმაციის გავრცელებას და კავშირების დამყარებას, რაც ნიშნავს, რომ მაგ. საცნობარო საიტის პროგრამის წევრმა შეიძლება შეიტყოს ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოში არსებული გადაწყვეტის შესახებ და პროგრამის საშუალებით შეიტანოს განაცხადი ამ გადაწყვეტის დასანერგად საკუთარ რეგიონში, და პირიქით.
ვინაიდან არსებობს მონაწილეობის რამდენიმე დონე, მონაწილეობის გზის პოვნა ნებისმიერს შეუძლია - როგორც ცალკეულ პირებს, ისე ორგანიზაციებს, მათ შორის სამთავრობო უწყებებს, კერძო კომპანიებს, კვლევით დაწესებულებებს და სოციალურ ორგანიზაციებს.
მომავლის ჯანდაცვა შეიძლება წარმოვიდგინოთ, როგორც პაციენტის შეუფერხებელი მობილობა პროვაიდერიდან პროვაიდერთან, ქვეყნიდან ქვეყანაში, ასევე ჯანდაცვის მომსახურების უწყვეტობა და ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღება ჯანმრთელობის შედეგების გასაუმჯობესებლად. სახელმწიფოთაშორისი
ე-ჯანმრთელობის ინფრასტრუქტურა საშუალებას მისცემს ნებისმიერ მოქალაქეს, რომელიც საზღვარგარეთ მოგზაურობს, შეიძინოს რეცეპტით მისაღები წამალი ადგილობრივ აფთიაქში. პაციენტის შეჯამებული ინფორმაციის გაზიარება დაეხმარება ექიმებს პაციენტის სამედიცინო ანამნეზის გაგებაში და თავიდან ააცილებს შეცდომებს მედიკამენტების გამოწერისას. გარდა ამისა, სამედიცინო ტურიზმის მზარდი ინდუსტრია მოქალაქეებს შესთავაზებს უფრო მაღალი ხარისხის მომსახურების მიღების და ხარჯების შემცირების შანსს.
ინიციატივის EU4Digital ე-ჯანმრთელობის გუნდის მიზანია სტანდარტების და სახელმძღვანელო რეკომენდაციების შემუშავება სახელმწიფოთაშორისი ჯანდაცვის მხარდასაჭერად აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, რაც მხოლოდ ურთიერთგაგების და თანამშრომლობის მიღწევის შემთხვევაშია შესაძლებელი. აღნიშნულის განსახორციელებლად, გუნდმა ჩაატარა ე-ჯანმრთელობის მიმდინარე მდგომარეობის ანალიზი აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, და განსაზღვრა თითოეული ქვეყნის გამოწვევები და პრიორიტეტები. სახელმძღვანელო რეკომენდაციების კომპლექსი იქნება საფუძველი სახელმწიფოთაშორისი
ე-რეცეპტების სისტემის და პაციენტის შეჯამებული ინფორმაციის სერვისების დასანერგად რეგიონში.
ჩვენ განვსაზღვრეთ ოთხი მიმართულება რეგიონისთვის, რომლებიც რეკომენდებულია შემდგომი საქმიანობის და დადებითი ცვლილებების განხორციელების ძირითად ხელშემწყობ საშუალებებად მომავლის
ე-ჯანმრთელობის სფეროში.
ტელეკომუნიკაციების სფეროში ინიციატივა EU4Digital მხარს უჭერს ისეთი საკითხების გადაჭრას, როგორიცაა საერთაშორისო როუმინგთან დაკავშირებული საქმიანობა და პოტენციური შეთანხმება საერთაშორისო როუმინგის საერთო სივრცის შესახებ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ექვს ქვეყანას შორის, ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების დამოუკიდებლობის გაძლიერება და 700 მჰც სიხშირის ზოლის განთავისუფლება მომავალი მობილური ტექნოლოგიებისთვის, 5G-ს ჩათვლით.
არა, რეგიონული შეთანხმება როუმინგის შესახებ უზრუნველყოფს შესაბამისი როუმინგის ფასების მნიშვნელოვან შემცირებას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ექვს ქვეყანას შორის. ეს საშუალებას მისცემს საკომუნიკაციო ქსელების როუმინგის კლიენტებს ისარგებლონ უფრო ხელმისაწვდომი მომსახურებით როუმინგის გამოყენებისას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. ინიციატივის EU4Digital როუმინგის კვლევის (2019) უახლესი შედეგების საფუძველზე, მოსალოდნელია საშუალო ფასის 80%-ზე მეტად შემცირება.
დიახ, რეგიონული როუმინგული შეთანხმება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ექვს ქვეყანას შორის გაფორმდება. მიუხედავად ამისა, ევროკავშირის და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მინისტრები შეთანხმდნენ გამოიკვლიონ საერთო როუმინგული საერთაშორისო სივრცის შესაძლებლობა, მათ შორის როუმინგის ტარიფების ეკონომიკურად მდგრადი შემცირება აღმოსავლეთ პარტნიორ ქვეყნებსა და ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის.
როუმინგის რეგიონულ შეთანხმებაზე ხელმოწერა მოსალოდნელია 2021 წლის შემოდგომაზე, ხოლო მისი კანონიერ ძალაში შესვლა - 2022 წელს, რაც მინიმუმ ექვსთვიან გარდამავალ პერიოდს ითვალისწინებს. ეს გარდამავალი პერიოდი საჭიროა აღმოსავლეთ პარტნიორი ქვეყნებისთვის როუმინგული შეთანხმების მოთხოვნების განსახორციელებლად, ასევე იმისათვის, რომ მობილურ ოპერატორებს ჰქონდეთ საკმარისი დრო მოდიფიკაციებისთვის.
მობილური ქსელებით მოცვის გაუმჯობესებას, 5G მომსახურების ჩათვლით. ინიციატივის EU4Digital საქმიანობის ნაწილი ტელეკომუნიკაციების სფეროში უკავშირდება 700 მჰც სიხშირის ზოლის განთავისუფლებას იმ მიზნით, რომ განვითარდეს და განხორციელდეს კოორდინირებული მიდგომა 700 მჰც ზოლის გადანაწილებისთვის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ექვს ქვეყანაში, ევროკავშირის ფარგლებში არსებული ძალისხმევის და გეგმების შესაბამისად. ევროკავშირის შიდა ძალისხმევა მოიცავს სახმელეთო სატელევიზიო მაუწყებლობის ქსელების გაუქმებას 700 მჰც ზოლიდან, შემდეგ კი ამ ზოლის გადაცემას უსადენო ფართოზოლოვანი ელექტრონული საკომუნიკაციო ქსელებისთვის, კერძოდ - 5G-სთვის.
ზოლის გამოყენების ცვლილება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ევროკავშირის გეგმების შესაბამისად, დაეხმარება მობილურ ქსელებზე ინტერფერენციული შეფერხებების თავიდან აცილებას როგორც აღმოსავლეთ პარტნიორ ქვეყნებში, ისე ევროკავშირში. გარდა ამისა, მომავალში ის მოიტანს არაერთ სარგებელს 5G-ს დანერგვასთან დაკავშირებით, მათ შორის ხარჯების დაზოგვას ნაკლები რაოდენობის საბაზო სადგურის გამოყენებით, მოცვის გაუმჯობესებას სასოფლო რეგიონებში, და უფრო დაბალ ტარიფებს მომხმარებლისთვის ქსელის ამოქმედებასთან დაკავშირებული ხარჯების დაზოგვის გამო.
ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოები (NRA) არიან უწყებები ეროვნული კანონმდებლობის ფარგლებში, რომელთაც დაკისრებული აქვთ მარეგულირებელი ფუნქციები ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროში. ეს სამთავრობო უწყებები უზრუნველყოფს ეფექტიანი კონკურენციის ხელშეწყობას, ინვესტირებას და მომხმარებლის ინტერესებს შორის წონასწორობის დაცვას ელექტრონული კომუნიკაციის ბაზრების, სერვისების და ქსელების განვითარების გათვალისწინებით. ამდენად, მარეგულირებლები უნდა იყვნენ იურიდიულად გამორჩეული და ფუნქციურად დამოუკიდებელი ნებისმიერი სხვა უწყებისგან, რომელმაც შეიძლება მოახდინოს არამართლზომიერი გავლენა, რადგან დამოუკიდებლობა და გადაწყვეტილების მიუკერძოებელი მიღება არის კარგად ფუნქციონირებადი ზოგადი მარეგულირებელი სისტემის ძირითადი ელემენტი.
პროგრამა EU4Digital ხელს უწყობს ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების დამოუკიდებლობის გაძლიერებას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, და საბოლოო მიზნად ისახავს ელექტრონული კომუნიკაციების დამოუკიდებელი ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების არსებობას აღმოსავლეთ პარტნიორობის მინიმუმ ხუთ ქვეყანაში.
ნდობა წარმოადგენს ინოვაციის და თანამშრომლობის ძირითად საფუძველს. შესაძლებელია ამ კონცეფციის გადატანა ციფრულ სამყაროში და მისი საშუალებით სხვების მიმართ ნდობის ჩამოყალიბება. ამ კონტექსტში კიბერუსაფრთხოება ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ დამხმარე მექანიზმების და ტექნოლოგიების ფლობა ამ ნდობის ჩამოსაყალიბებლად ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ამ მექანიზმების უსაფრთხოდ გამოყენების უნარი.
ციფრული უსაფრთხოების და ელექტრონული იდენტიფიკაციის სერვისები ეხმარება თანამედროვე საზოგადოებებს და საწარმოებს სოციალური და ბიზნეს-ურთიერთობების დაჩქარებაში და ქვეყნებს შორის ნდობის ჩამოყალიბებაში; ამავე დროს, მათი დახმარებით ინდივიდები და კომპანიები ზრდიან ეფექტიანობას შედარებით დაბალი საოპერაციო ხარჯებით და მუშაობენ სრულად ელექტრონულ და უქაღალდო გარემოში.
ელექტრონული ხელმოწერის და ელექტრონული იდენტიფიკაციის სერვისები არის ორი იმ ძირითადი გადაწყვეტებიდან, რომლებიც აჩქარებს ციფრულ ურთიერთობას მონაწილე მხარეებს შორის; აღნიშნულის მაგალითებია ვინაობის დადასტურება საჯარო სერვისებზე წვდომის, ან იურიდიულ
კონტრაქტებზე ხელმოწერის დროს.
პროგრამის EU4Digital ფარგლებში ციფრული ნდობა და კიბერუსაფრთხოება მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელი ფაქტორებია, რომლებიც ზრდის ციფრული ეკონომიკის და საზოგადოების ყველა სხვა ასპექტის ეფექტიანობას უსაფრთხო გზით.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს მყარი ტექნოლოგიური საფუძველი აქვთ ციფრული ნდობის სერვისების ასამოქმედებლად, მაგრამ ნდობის სერვისების ორმხრივი აღიარებისთვის გასაკეთებელი კიდევ უფრო მეტია. ნდობის სამსახურების სახელმწიფოთაშორისი ორმხრივი აღიარება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს და ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის მოითხოვს განსაკუთრებულ ძალისხმევას, რათა უზრუნველყოფილი იყოს სარეგულაციო, აუდიტის და ტექნიკური ღონისძიებების შესაბამისობა ელექტრონული იდენტიფიკაციის, ავთენტიფიკაციის და ნდობის სამსახურების (eIDAS) მოთხოვნებთან, მონაცემთა კონფიდენციალურობის და დაცვის პრაქტიკის შესაბამისობა მონაცემთა დაცვის ზოგად რეგულაციებთან (GDPR) და ნდობის წარმომადგენლობა ორმხრივი აღიარებისთვის.
პროექტის EU4Digital მთავარი ამოცანები ნდობის და უსაფრთხოების სფეროში
არის ნდობის სერვისების სახელმწიფოთაშორისი ორმხრივი აღიარების
პოტენციური ხარვეზების განსაზღვრა და პრაქტიკული სამოქმედო გეგმის და დახმარების შეთავაზება ამ პრობლემების გადასაჭრელად. პროგრამამ EU4Digital ჩაატარა ნდობის და ელექტრონული იდენტიფიკაციის სერვისების იურიდიული და ტექნიკური მზადყოფნის შეფასება აღმოსავლეთ პარტნიორობის თითოეულ ქვეყანაში. ე-ხელმოწერის საპილოტე პროექტების შეფასებების და ამ პროექტებიდან მიღებული გამოცდილების საფუძველზე, პროგრამამ EU4Digital შეიმუშავა ქვეყნების კონკრეტული სამოქმედო გეგმები სახელმწიფოთაშორისი ორმხრივი აღიარებისთვის, ელექტრონული იდენტიფიკაციის, ავთენტიფიკაციის და ნდობის სამსახურების (eIDAS) მიერ განსაზღვრული პრაქტიკის და ორმხრივი აღიარების შეთანხმების (MRA) დეტალური რეკომენდაციების მიხედვით. გაცემული რეკომენდაციების საფუძველზე დასახული მიზანია ქვეყნების გადასვლა სახელმწიფოთაშორისი ორმხრივი აღიარების მომდევნო ეტაპზე, ან მისთვის მზადყოფნა.
პროგრამამ EU4Digital განახორციელა ტექნიკურად გამართული სახელმწიფოთაშორისი ე-ხელმოწერის საპილოტე პროექტები უკრაინას, მოლდოვას და ესტონეთს შორის. ამისათვის საპილოტე პროექტში მონაწილე ქვეყნები პირველ რიგში უნდა შეთანხმებულიყვნენ ზოგად პრინციპებსა და ფორმატებზე, რაც მოიცავს დროის შტამპის დამატებას დოკუმენტებზე, დადასტურების მექანიზმებს და სერთიფიკატის სტატუსის შემოწმების კომპონენტებს. ერთი შეხედვით, ზოგადი პრინციპები მარტივი იყო, მაგრამ ტექნიკურად გამართული და ოპერაციულად თავსებადი ე ხელმოწერის მეთოდების პრაქტიკულმა განხორციელებამ ყველა ქვეყანაში, მოითხოვა კომპლექსური კოორდინირებული მოქმედებები მრავალი მონაწილის ჩართულობით.
გარდა ამისა, ე-ხელმოწერის საპილოტე პროექტი დაეხმარა არსებული ხარვეზების და ბარიერების განსაზღვრას სარეგულაციო და ტექნიკურ სფეროებში, და მოგვცა საპილოტე ქვეყნებისთვის პრაქტიკული რეკომენდაციების შემუშავება საშუალება. ამ თვალსაზრისით, ე-ხელმოწერის საპილოტე პროექტებმა საფუძველი ჩაუყარა ელექტრონული იდენტიფიკაციის და ნდობის სერვისების გარემოს შემდგომ ჰარმონიზაციას აღმოსავლეთ პარტნიორობის და ევროკავშირის ქვეყნებში. გარდა ამისა, საერთო პრაქტიკა და რეკომენდაციები გავრცელდა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ყველა ქვეყანაში, და აღიარებული იქნა მათ მიერ.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში დანერგილი სახელმწიფო რეგულაციების, პოლიტიკის და უსაფრთხოების ღონისძიებების ანალიზის საფუძველზე განისაზღვრა კიბერუსაფრთხოების მთავარი გამოწვევები ამ რეგიონში, კერძოდ:
პროექტის EU4Digital ფარგლებში, კიბერუსაფრთხოების სფეროში ეროვნული ხელისუფლებებისთვის განისაზღვრა და მომზადდა სათანადო პრაქტიკის და რეკომენდაციების ნაკრები კიბერუსაფრთხოების სახელმძღვანელო რეკომენდაციების ფორმით. ეს არის სახელმძღვანელო რეკომენდაციები კიბერუსაფრთხოების შემდგომი განვითარების და მისი ღონისძიებების შემუშავების, განხორციელების, შეფასების და რეგულარული გამოყენების ეფექტური პრაქტიკის საკითხებზე. აღნიშნული ხელს შეუწყობს კიბერსივრცის სიძლიერის და სტაბილურობის გაუმჯობესებას პარტნიორობის ქვეყნებს შორის და შეამცირებს ქსელის საინფორმაციო სისტემების მოშლის ან გაუმართაობის რისკს.
გარდა ამისა, კიბერუსაფრთხოების დეტალური მიმოხილვა აღმოსავლეთ პარტნიორობის თითოეულ ქვეყანაში - იგულისხმება მათი მიმდინარე მდგომარეობა, მთავარი გამოწვევები და შემდგომი საქმიანობა, აღწერილი ცალკეული ქვეყნის ანგარიშებში - იქნება ამოსავალი ინფორმაცია პროგრამისთვის EU4Digital: კიბერუსაფრთხოების მუქარისადმი მდგრადობის გაუმჯობესება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში.
თანდათანობით ბევრი საჯარო სერვისი ხდება უფრო ხელმისაწვდომი ონლაინ, მაგრამ ისინი იშვიათად გამოიყენება დაუბრკოლებელი სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობებისთვის. ქვეყნებს შორის ოპერაციულად თავსებადი ე-სერვისების გამოყენებისას, მთავრობებს, ბიზნესს და მოქალაქეებს შეუძლიათ სრული წვდომა ჰქონდეთ ე-სერვისებზე, გაეცნონ შესაბამის ძირითად წესებს და მოთხოვნებს, დაადასტურონ საკუთარი ვინაობა, განახორციელონ ტრანსსასაზღვრო გადახდები, ელექტრონულად მოაწერონ ხელი ან ბეჭედი დაუსვან დოკუმენტებს და წარადგინონ ელექტრონული მტკიცებულებები ზემდგომი ორგანოებიდან. ევროკავშირის დონეზე ერთი ციფრული „კარიბჭის“ არსებობა ხელს შეუწყობს ინფორმაციის, ადმინისტრაციული პროცედურების და დამხმარე სერვისების ონლაინ ხელმისაწვდომობას.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში სახელმწიფოთაშორისი ე-სერვისების დანერგვის მზადყოფნის გასაუმჯობესებლად პროგრამამ EU4Digital შექმნა მზადყოფნის შეფასების ჩარჩო, რომელიც მოიცავს შემდეგს:
შეფასებების საფუძველზე პროგრამა EU4Digital შეიმუშავებს
სახელმწიფოთაშორისი ე-სერვისების ოპერაციული თავსებადობის ჩარჩოს, რომელიც შეასრულებს სახელმძღვანელო პრინციპების და პრაქტიკული რეკომენდაციების ფუნქციას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებისთვის. აღნიშნული ხელს შეუწყობს ჰარმონიზებულ მიდგომას სახელმწიფოთაშორისი ოპერაციულად თავსებადი ე-სერვისების განვითარების მიმართ ეროვნულ დონეზე, რასაც დააჩქარებს ციფრული განვითარების ხელშემწყობი ფაქტორების გამოყენება.
ტრადიციულად, ე-მმართველობის განვითარებისას, ქვეყნები საკუთარ ძალისხმევას და რესურსებს ძირითადად მიმართავენ სამთავრობო და საჯარო სექტორების ოპერაციების გარე ინტერფეისზე – ე. ი. გადაწყვეტებზე, რომლებიც ყველაზე უფრო ხილვადია ფართო საზოგადოებისთვის და სწრაფ შედეგებს იძლევა, მაგ. სერვისები ან პორტალები. ასეთი ფრაგმენტული მიდგომა ნაკლებად არის ფოკუსირებული ციფრული მთავრობის საფუძვლებზე, როგორიცაა. მონაცემთა ციფრული ტრანსფორმაცია, ოპერაციული თავსებადობა, ელექტრონული იდენტიფიკაცია, ხელმისაწვდომობა, კანონმდებლობა, მმართველობა და სტანდარტების ჰარმონიზაცია ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე. ამ ფრაგმენტული მიდგომის საბოლოო შედეგია კომპლექსური და ძვირად ღირებული „გარე ინტერფეისის“ (მაგ. სერვისები და პორტალები) ტექნიკური მომსახურება და მართვა, ხოლო საინვესტიციო პროცესები რთულდება და აქვს ნაკლები უკუგება. ამის შედეგად, ციფრული განვითარების პრიორიტეტების არასათანადო გაცნობიერება სამთავრობო გადაწყვეტილების მიღების დონეზე, ქმნის „მკვდარ ველს“ სტრატეგიულ პრიორიტეტებს და მათ რეალურ განხორციელებას შორის.
ე-მმართველობის ჩარჩო საჯარო ადმინისტრაციის სტრატეგიულ, გრძელვადიან და სისტემატურ ინიციატივებს ციფრული მთავრობის საქმიანობის მიზეზ-შედეგობრივი განვითარების გზას შესთავაზებს - ე.ი. განსაზღვრავს, თუ რა უნდა გაკეთდეს პირველ რიგში იმისათვის, რომ ამის შედეგად განვითარდეს ე-მმართველობის დანარჩენი ასპექტები - მაგ. პორტალები და სერვისები. ამგვარი ჩარჩოს ეფექტური გამოყენებით მთავრობები შეძლებენ დროულად და სისტემურად განავითარონ ციფრული მთავრობის საფუძვლები; მოქალაქეებისთვის ეს იქნება საჯარო სექტორის ეფექტიანობა, ციფრული სერვისები, მონაცემებზე დამყარებული გადაწყვეტილებები და ჩართულობა ე-საზოგადოებაში.
ე-მმართველობის ჩარჩო შექმნის საფუძველს მთავრობის ციფრული ტექნოლოგიური მზადყოფნის მიმდინარე მდგომარეობის შესაფასებლად და იმ პრობლემური სფეროების განსაზღვრისთვის, რომლებიც არ არის განვითარებული, ან გაუმჯობესებას მოითხოვს. გარდა ამისა, მისი დახმარებით საჯარო ადმინისტრაციები განსაზღვრავენ, თუ რა გავლენას ახდენს ე-მმართველობის საფუძვლები ციფრული ტრანსფორმაციის პრიორიტეტებზე, და მოახდენენ ამ საფუძვლების განვითარების ინტეგრაციას ციფრული ტრანსფორმაციის გეგმაში.
საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების (ICT) პოტენციალის გამოყენებისთვის უდიდესი ბარიერია ციფრული უნარების არარსებობა. ციფრული უნარები ნებისმიერი ციფრული ტრანსფორმაციის ძირითადი კატალიზატორია - ის აძლევს მოქალაქეებს აქტიურობის საშუალებას ციფრულ საზოგადოებაში და ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას ახალი ტექნოლოგიების ათვისების საშუალებით. მოთხოვნა ციფრულ უნარებზე სტაბილურად იზრდება, მაგრამ მიწოდება ხშირად არ არის საკმარისი.
დასაქმების მომავლის 2018 წლის ანგარიშის მიხედვით, კომპანიების უმრავლესობა ყველა ინდუსტრიულ ქვეყანაში განიხილავს სამუშაო ძალის უნარებში არსებულ ხარვეზებს, როგორც ერთ-ერთ უმთავრეს დაბრკოლებას ახალი ტექნოლოგიების წარმატებით ათვისებაში. ამ ანგარიშის მიხედვით, აღმოსავლეთ ევროპის და ცენტრალური აზიის სამუშაო ძალის ნახევარზე მეტს ახალი უნარების ათვისება სჭირდება.
ციფრულ უნარებში არსებული ხარვეზების გამოსასწორებლად პირველი ნაბიჯია შეფასება ცნობიერების ასამაღლებლად, და კოორდინირებული ძალისხმევის მხარდაჭერა ციფრული უნარების და სამუშაო ადგილების ხელშეწყობის მიზნით. ციფრული ეკონომიკის და საზოგადოების ინდექსის (DESI) და ციფრული უნარების ინდექსის (DSI) მიხედვით, 2014 წლის შემდეგ წინსვლა ციფრული ეკონომიკისა და საზოგადოებისკენ ფასდება ევროკავშირის ყველა წევრ ქვეყანაში. მიუხედავად ამისა, 2015 წლის კვლევამ ციფრული ბაზრების ჰარმონიზაცია აღმოსავლეთ პარტნიორობაში, რომელმაც შეაფასა აღმოსავლეთ სამეზობლოს რეგიონის ციფრული ბაზრების მზადყოფნა ევროკავშირის ერთიან ციფრულ ბაზართან ჰარმონიზაციისა და ინტეგრაციისთვის, დაადგინა, რომ მთელ ამ რეგიონში ციფრულ უნარებში არსებული ხარვეზების სისტემატური შეფასება არ ტარდებოდა.
პროგრამა EU4Digital ხელს შეუწყობს ციფრული უნარების გაზომვას/შეფასებას საერთო მეთოდოლოგიის საშუალებით, რომელიც შესაბამისობაში იქნება ევროკავშირის პრაქტიკასთან აღმოსავლეთ სამეზობლოს რეგიონისთვის.
ციფრულ უნარებთან, ცნობიერების ამაღლებასთან და საუკეთესო პრაქტიკის ათვისებასა და გაზიარებასთან დაკავშირებული ინიციატივების კოორდინაცია გაუმჯობესდება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ციფრული უნარების და სამუშაო ადგილების ეროვნული კოალიციების შექმნით და რეგიონის ჩართვით ევროპის ციფრული უნარების დიდ კოალიციაში. ამჟამად ეროვნული კოალიციები დაარსებულია სამ პარტნიორ ქვეყანაში - სომხეთში (2017), უკრაინაში (2019) და აზერბაიჯანში (2020), ხოლო მოლდოვაში და საქართველოში ისინი მალე დაარსდება
პროგრამა EU4Digital ხელს უწყობს ეროვნული კოალიციების შექმნას აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში.
და ბოლოს, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ციფრული უნარების განვითარება მიკრობიზნესის და მცირე და საშუალო საწარმოების სამუშაო ძალისთვის. მცირე და საშუალო საწარმოები ამ რეგიონის ეკონომიკის საფუძველია, რადგან ისინი შეადგენს ყველა კომპანიის 99%-ს, თუმცა წარმოადგენს კერძო სექტორის დასაქმების მხოლოდ 57%-ს. ამის საპირისპიროდ, ევროკავშირში მცირე და საშუალო საწარმოები დასაქმების მნიშვნელოვანი მამოძრავებელი ძალაა (ახალი სამუშაო ადგილების 85% მცირე და საშუალო საწარმოების მიერ არის შექმნილი). მათი პოტენციალის სრულად გამოყენების მიზნით, სამეწარმეო და სწრაფად მზარდ მცირე და საშუალო საწარმოებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში დასჭირდებათ მრავალი მოწინავე ციფრული კომპეტენცია, მაგ. დიდი მონაცემების ანალიტიკა და საშუალებები, “cloud” გამოთვლები და ვიზუალიზაცია, მობილური აპლიკაციების დიზაინი და განვითარება, ვებ-პროგრამირება და საშუალებები, საინფორმაციო ტექნოლოგიების არქიტექტურა და უსაფრთხოების უნარები.
პროგრამა EU4Digital ხელს შეუწყობს მცირე და საშუალო საწარმოების ციფრული უნარების გაუმჯობესებას ზოგადი ციფრული კომპეტენციების ჩარჩოს შექმნით მცირე და საშუალო საწარმოებისა და მიკრობიზნესისთვის აღმოსავლეთ სამეზობლოს რეგიონში ევროკავშირის ციფრული კომპეტენციების ჩარჩოების საფუძველზე.
ინიციატივამ EU4Digital შეიმუშავა ზოგადი მეთოდოლოგია ციფრულ უნარებში არსებული ხარვეზების შეფასებისა და შედარებითი ანალიზისთვის, რაც მას შესაძლებლობას მისცემს ფაქტებზე დაყრდნობით მიმართოს აქტივობა განსაზღვრულ პრობლემურ სფეროებზე და შეაფასოს ციფრულ უნარებთან დაკავშირებული ღონისძიებების და სტრატეგიული მიზნების გავლენა.
მონაცემებზე წვდომა მთავარ როლს ასრულებს ციფრული უნარების სტრატეგიის შემუშავებაში აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, და მათ ჰარმონიზაციაში ევროპული დონის სტრატეგიებთან. ე-უნარებთან დაკავშირებული საქმიანობის ნაწილი ფოკუსირებულია ციფრულ უნარებში არსებული ხარვეზების შეფასების მკაფიო და ზუსტი მეთოდოლოგიის შემუშავებაზე აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, რაც გაითვალისწინებს ყოველი ცალკეული ქვეყნის პირობებს და მოახდენს მეთოდოლოგიის შესაბამის ადაპტაციას.
ჰარმონიზებული მიდგომა ციფრული უნარების შეფასებისადმი ეხმარება უნარებში არსებული ნაკლოვანებების, შეუსაბამობების და ხარვეზების განსაზღვრას, რათა მოიძებნოს გადაწყვეტები და შეფასდეს რეგიონული და ეროვნული ინიციატივების გავლენა. მონაცემთა ჰარმონიზებული შეფასება ასევე იძლევა ციფრული უნარების განვითარების ინდივიდუალური პროგრესის შედარებას საშუალებას როგორც აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის, ისე ევროკავშირის ქვეყნებთან.
ეროვნულ ციფრულ უნარებში არსებული ხარვეზების შეფასების და პროგნოზირების ზოგადი მეთოდოლოგიის შემუშავება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში შესაძლებელს გახდის შემდეგს:
ციფრული კომპეტენციების როლი ყველა დარგსა და სექტორში იზრდება, ხოლო საზღვრები ICT და არა-ICT როლებს შორის თანდათანობით იშლება. პროფესიონალები მცირე და საშუალო საწარმოებსა და მიკრობიზნესში ხშირად ასრულებენ სხვადასხვა სამუშაო ფუნქციებს და/ან სექტორთაშორის (ჰიბრიდულ) სამუშაო ფუნქციებს, მათ შორის ისეთებს, რომლებიც ციფრული კომპეტენციების განსხვავებულ დონეს მოითხოვს.
კომპეტენციების ჩარჩო ხელს უწყობს კარიერული გზის და სასწავლო მეთოდების, სამუშაო როლების, სასწავლო საჭიროებების და შედეგების განსაზღვრას საერთო საცნობარო ჩარჩოს საშუალებით. ის იქნება მკაფიო სახელმძღვანელო ნებისმიერი მცირე და საშუალო საწარმოსათვის რეგიონში (მისი ზომის ან სამოქმედო სფეროს მიუხედავად) იმის შესახებ, თუ როგორ იპოვნოს, მოამზადოს და დაიქირაოს საჭირო ციფრული უნარების მქონე პერსონალი. გარდა ამისა, კომპეტენციების ჩარჩო აყალიბებს ციფრული უნარების და კომპეტენციების საერთო ენას მისი სამიზნე აუდიტორიისთვის, რთული საინფორმაციო ტექნოლოგიური ტერმინოლოგიის განმარტებით “ბიზნესის ენაზე”.
კომპეტენციების ჩარჩო:
ეროვნული კოალიციები არის პარტნიორული ორგანიზაციები მრავალი მონაწილე მხარით, რომლებიც თანამშრომლობენ საერთო და მკაფიოდ განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად ეროვნულ დონეზე; მათი ჩამოყალიბება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში გააუმჯობესებს ზედამხედველობას და კოორდინაციას ციფრული უნარების განვითარების ღონისძიებებზე რეგიონში, ასევე შეასრულებს მნიშვნელოვან როლს თანამშრომლობის გაუმჯობესებაში ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებს შორის.
ეროვნული კოალიციების მონაწილე მხარეები არიან ICT და ICT-ინტენსიური კომპანიები, განათლების და ტრენინგის პროვაიდერები, საჯარო სექტორი, დასაქმების სერვისები, ასოციაციები, არაკომერციული ორგანიზაციები და სოციალური პარტნიორები.
კოალიციებს შეუძლიათ პოპულარიზაცია გაუწიონ ციფრულ უნარებს სხვადასხვა გზით, რომლებიც შეთანხმებულია კოალიციის შექმნის დროს. ზოგიერთმა ქვეყანამ შეიძლება უფრო პროაქტიური მიდგომა აირჩიოს კოალიციების მიმართ, რაც საშუალებას აძლევს კოალიციას აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ციფრულ უნარებთან დაკავშირებული მონაცემების შეკრებაში და განახორციელოს ციფრული ტრანსფორმაცია საჯარო სექტორის დისკუსიებში აქტიური მონაწილეობით.
სომხეთმა, აზერბაიჯანმა და უკრაინამ უკვე შექმნეს ციფრული უნარების და დასაქმების ეროვნული კოალიციები, და მიმდინარეობს დისკუსიები მსგავსი კოალიციების შესაქმნელად აღმოსავლეთ პარტნიორობის დანარჩენ ქვეყნებში.
ციფრული უნარები ნებისმიერი ციფრული ტრანსფორმაციის ძირითადი კატალიზატორია - ის აძლევს მოქალაქეებს აქტიურობის საშუალებას ციფრულ საზოგადოებაში. ამგვარი უნარების საჭიროება გადამწყვეტია ეკონომიკის და ადამიანური კაპიტალის სტაბილური განვითარებისთვის ნებისმიერ ქვეყანაში.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნები შემდგომშიც შეძლებენ საკუთარი ეკონომიკური პოტენციალის რეალიზებას და მისცემენ ციფრული უნარების მოთხოვნის და მიწოდების მხარეებს ურთიერთდაკავშირების საშუალებას შრომით ბაზარზე, რაც უმნიშვნელოვანესია შემდგომი ეკონომიკური განვითარებისთვის. გარდა ამისა, აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნები შეძლებენ ციფრულ უნარებთან დაკავშირებული უფრო ზუსტი მონაცემების ჩართვას საკუთარ ეროვნულ სტრატეგიებში, რაც მხარს დაუჭერს ფაქტებზე დამყარებულ პოლიტიკის დაგეგმვას.
მომავალი წლების განმავლობაში ინიციატივის EU4Digital საქმიანობის მიზანია შემდეგი ღონისძიებების მხარდაჭერა:
EU4Digital: ციფრული ეკონომიკის და საზოგადოების მხარდაჭერა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ეხმარება ციფრული ეკონომიკის და საზოგადოების ძირითად სფეროებს ევროკავშირის ნორმების და პრაქტიკის შესაბამისად. პროგრამას ახორციელებს კონსორციუმი კომპანიის EY ხელმძღვანელობით, კომპანიასთან Action Global Communications და ევროპულ პოლიტიკურ კვლევით ცენტრთან (CEPS) ერთად.
ევროპის კავშირი საავტორო უფლება © 2023, ყველა უფლება დაცულია.
პროგრამას EU4Digital აფინანსებს ევროკავშირი
ქართული 
აზერბაიჯანული
ბელორუსული
ინგლისური
რუმინული
რუსული
სომხური
უკრაინული
