քարտեր

2. Որքանո՞վ են զարգացած վստահությունն ու անվտանգությունն Արևելյան գործընկերության երկրներում: Արդյո՞ք տարածաշրջանը հետ է մնում այս ոլորտում ավելի առաջադեմ թվային տնտեսություններից, և ինչպիսի՞ն են դրա հետևանքները

Արևելյան գործընկեր երկրներն ունեն թվային վստահության ծառայությունների մատուցման ամուր տեխնոլոգիական հիմքեր, սակայն դեռ շատ բան պետք է արվի վստահության ծառայությունների փոխադարձ ճանաչմանը հասնելու համար: Արևելյան գործընկեր երկրների և ԵՄ անդամ երկրների միջև միմյանց վստահության ծառայությունների անդրսահմանային փոխադարձ ճանաչումը պահանջում է նպատակաուղղված ջանքեր, որպեսզի ապահովվի կանոնակարգման, աուդիտի և համապատասխանության գնահատման համատեղելիությունը eIDAS-ի պահանջներին, տեխնիկական միջոցառումների համատեղելիությունը կրկին eIDAS-ի պահանջներին, տվյալների գաղտնիության և պաշտպանության պրակտիկաների համատեղելիությունը GDPR-ի պահանջներին, ինչպես նաև փոխադարձ ճանաչման համար վստահության ներկայացուցչության առկայությունը։

Վստահության և անվտանգության ոլորտում «EU4Digital» ծրագրի հիմնական նպատակներն են` վստահության ծառայությունների անդրսահմանային փոխճանաչման պոտենցիալ բացերի բացահայտումը և այդ խնդիրների հաղթահարման համար գործնական գործողությունների ծրագիր և աջակցություն առաջարկելը: «EU4Digital» ծրագիրն ավարտել է վստահության և էլեկտրոնային նույնականացման (eID) ծառայությունների իրավական և տեխնիկական հասունության գնահատումները արևելյան գործընկեր յուրաքանչյուր երկրում: Հիմնվելով այս գնահատումների և էլեկտրոնային ստորագրության պիլոտային ծրագրերի արդյունքում քաղած դասերի վրա՝ EU4Digital-ը յուրաքանչյուր առանձին երկրի համար մշակել է անդրսահմանային փոխադարձ ճանաչման գործողությունների հատուկ ծրագրեր` հիմնված eIDAS-ի սահմանած պրակտիկաների և Փոխադարձ ճանաչման համաձայնագրի ձեռնարկի (MRA Cookbook) վրա: Ներկայացված առաջարկությունների նպատակը երկրներին օգնելն է դուրս գալ հաջորդ մակարդակ կամ պատրաստ լինել անդրսահմանային փոխճանաչմանը:

3. Ո՞ր երկրների միջև է EU4Digital-ն իրականացրել էլեկտրոնային ստորագրությունների պիլոտավորումը: Ո՞րն է պիլոտային ծրագրի արդյունքը:

EU4Digital-ը տեխնիկապես գործառնական անդրսահմանային էլեկտրոնային ստորագրությունների պիլոտային ծրագրեր է իրականացրել Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Էստոնիայի միջև: Դրան հասնելու համար պիլոտային ծրագրին մասնակից երկրները նախ պետք է համաձայնության գային ընդհանուր սկզբունքների և ձևաչափերի շուրջ, ներառյալ ժամանակի դրոշմումը, վավերացման մեխանիզմները և վկայականի կարգավիճակի ստուգման բաղադրիչները: Առաջին հայացքից ընդհանուր սկզբունքները կարող են պարզ թվալ, սակայն գործնական տեսանկյունից դրանց տեխնիկական իրագործումը պահանջում էր համալիր համակարգված գործողություններ բազմաթիվ շահագրգիռ կողմերի ներգրավվածությամբ միջավայրում, որպեսզի տեխնիկապես գործառնական և փոխգործելի էլեկտրոնային ստորագրության լուծումը իրականություն դառնար տարբեր երկրներում։

Էլեկտրոնային ստորագրության պիլոտային ծրագիրը օգնեց նաև բացահայտել կարգավորման և տեխնիկական տեսանկյունից առկա բացերն ու խոչընդոտները՝ թույլ տալով գործնական առաջարկություններ մշակել պիլոտային երկրների համար: Այս տեսանկյունից, էլեկտրոնային ստորագրության պիլոտային ծրագրերը այդ երկրների համար ԱլԳ և ԵՄ երկրներում էլեկտրոնային նույնականացման և վստահության ծառայությունների միջավայրի ներդաշնակեցումը շարունակելու հիմք են ապահովել: Ավելին, ընդհանուր պրակտիկաներն ու առաջարկությունները հասանելի են դարձել բոլոր արևելյան գործընկեր երկրների կողմից համօգտագործման և ընդունման համար:

4. Որո՞նք են կիբերանվտանգության հետ կապված հիմնական մարտահրավերները տարածաշրջանում: Ինչպե՞ս է EU4Digital-ն օգնում դիմակայունության ամրապնդմանը գործընկեր երկրներում

Արևելյան գործընկերության երկրների կողմից արդեն իսկ իրականացված պետական կանոնակարգերի, քաղաքականությունների և անվտանգության միջոցառումների վերլուծությունը թույլ է տվել հստակեցնել տարածաշրջանում կիբերանվտանգության հետ կապված հիմնական մարտահրավերները, որոնք են.

• Կիբեր ոլորտում որակավորված կադրերի և ռեսուրսների պակաս.
• Անբավարար հատուկ և համակարգված ֆինանսավորում.
• Ազգային կիբեր ռազմավարությունները կայացած չեն, ժամանակավրեպ են և համահունչ չեն ԵՄ-ի Ցանցային և տեղեկատվական համակարգերի անվտանգության հրահանգին (ՑՏՀ հրահանգ).
• Հնացած ազգային օրենսդրություն, որը չի համապատասխանում ԵՄ գործող օրենսդրությանը և կիբերանվտանգության չափորոշիչներին.
• Ազգային մակարդակում կիբեր ռիսկերի կանոնավոր գնահատումներ չեն իրականացվել.
• Ազգային մակարդակում արտակարգ իրավիճակների ժամանակ գործողությունների պլաններ չեն մշակվել.
• Ազգային մակարդակում սահմանված չէ կամ թերի վիճակում է կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքների (ԿՏԵ) ցանկը:

«EU4Digital» ծրագրի շրջանակներում ազգային իշխանությունների համար հստակեցվել և պատրաստվել են կիբերանվտանգության ոլորտում մի շարք դրական պրակտիկաներ և առաջարկություններ՝ կիբերանվտանգության ուղեցույցների տեսքով: Այս ուղեցույցները առաջարկություններ են ներկայացնում կիբերանվտանգության զարգացման և այդ ուղղությամբ միջոցառումների մշակման, իրականացման, գնահատման ու աջակցման արդյունավետ պրակտիկաների մասին: Դա կնպաստի գործընկեր երկրների միջև ավելի ուժեղ և կենսունակ կիբերտարածության ձևավորմանը և կնվազեցնի ցանցային տեղեկատվական համակարգերի խափանման կամ ձախողման ռիսկերը:

Ավելին, Արևելյան գործընկերության յուրաքանչյուր երկրում կիբերանվտանգության մասին մանրամասն ակնարկը (ներկա վիճակը, հիմնական մարտահրավերները և երկրների անհատական զեկույցներում ներկայացված հաջորդական գործողությունները) ավանդ կունենա «EU4Digital. Արևելյան գործընկերության երկրներում կիբեր դիմակայունության բարելավում» ծրագրում:

5. Ինչու՞ է անդրսահմանային էլեկտրոնային ծառայությունների փոխգործելիությունը կարևոր, և ի՞նչ է անում EU4Digital-ը՝ Արևելյան գործընկերության տարածաշրջանում անդրսահմանային էլեկտրոնային ծառայությունների փոխգործելիությունը խթանելու համար

Բազմաթիվ հանրային ծառայություններ ավելի ու ավելի հասանելի են դառնում առցանց տարածքում, սակայն դրանք հազվադեպ են լիովին պատրաստ անխափան անդրսահմանային փոխգործակցության համար: Սահմաններից դուրս փոխգործելի էլեկտրոնային ծառայությունների հետ գործ ունենալիս կառավարությունները, բիզնեսները և քաղաքացիները կարող են լիարժեք օգտվել էլեկտրոնային ծառայություններից, հասկանալ դրանց առնչվող հիմնական կանոններն ու պահանջները, հաստատել իրենց ինքնությունը, կատարել միջազգային վճարումներ, էլեկտրոնային եղանակով ստորագրել կամ կնքել փաստաթղթեր, ինչպես նաև ներկայացնել իշխանության մարմինների կողմից տրամադրված էլեկտրոնային ապացույցներ։ ԵՄ մակարդակում միասնական թվային դարպասը կդյուրացնի տեղեկատվության առցանց հասանելիությունը, վարչական ընթացակարգերը և աջակցության ծառայությունները:

Անդրսահմանային էլեկտրոնային ծառայությունների տրամադրմանը արևելյան գործընկեր երկրների պատրաստությունը բարձրացնելու համար «EU4Digital» ծրագիրը սահմանել է այդ ծառայություններին նշված երկրների պատրաստության գնահատման կառուցակարգ, որը ներառում է.

• Կազմակերպչական և տեխնիկական խոչընդոտների բացահայտում և վերացում.
• Փոխգործելիության հիմնարար սկզբունքներ.
• Էլեկտրոնային ծառայությունների հասանելիությունը օտարերկրացիների համար.
• Թվային գործիքների առկայություն։

Գնահատումների հիման վրա «EU4Digital» ծրագիրը կմշակի անդրսահմանային էլեկտրոնային ծառայությունների փոխգործելիության շրջանակ, որը ղեկավար սկզբունքներ և գործնական առաջարկություններ կտրամադրի արևելյան գործընկեր երկրներին: Սա ազգային մակարդակում փոխգործելի անդրսահմանային էլեկտրոնային ծառայությունների զարգացման ներդաշնակեցված մոտեցում մշակելու հնարավորություն կտա, որն արագացված կլինի թվային գործիքների կիրառման միջոցով

6. Ինչպե՞ս է EU4Digital-ն ուղղորդում էլեկտրոնային կառավարման զարգացումը՝ առաջ մղելով պետական կառավարման բարեփոխումները

Էլեկտրոնային կառավարումը զարգացնելիս երկրներն ավանդաբար ձգտում են իրենց ջանքերի և ռեսուրսների մեծ մասը կենտրոնացնել կառավարության և պետական հատվածի գործունեության՝ հանրության համար առավել տեսանելի և ավելի արագ արդյունք ապահովող լուծումների թվայնացման վրա, ինչպիսիք են ծառայությունները և պորտալները: Այսպիսի հատվածական մոտեցումը հանգեցնում է թվային կառավարման հիմունքների` տվյալների թվայնացման, փոխգործելիության, էլեկտրոնային նույնականացման, հասանելիության, օրենսդրության, կառավարման և չափորոշիչների ներդաշնակեցման նկատմամբ ուշադրության պակասի, ընդ որում՝ ինչպես ազգային, այնպես էլ անդրսահմանային մակարդակներում։ Այս մոտեցումը, ի վերջո, հանգեցնում է «ճակատային» լուծումների (օրինակ՝ ծառայությունների և պորտալների) բարդ և թանկարժեք սպասարկման ու կառավարման, մինչդեռ ներդրումային գործընթացները դառնում են ավելի բարդ և պակաս եկամտաբեր: Արդյունքում, կառավարության որոշումների կայացման մակարդակում թվային զարգացման առաջնահերթությունների ըմբռնումը «մահվան հովիտ» է ստեղծում ռազմավարական առաջնահերթությունների և դրանց իրականացման միջև:

Պետական կառավարման ռազմավարական, երկարաժամկետ և համակարգված նախաձեռնությունները կաջակցվեն էլեկտրոնային կառավարման շրջանակի կողմից՝ ընդգծելով թվային կառավարման գործունեության պատճառահետևանքային զարգացման ուղին, այսինքն՝ ինչպիսի հիմքեր պետք է նախ հաստատվեն, որպեսզի էլեկտրոնային կառավարման այլ ասպեկտները, ինչպիսիք պորտալները և ծառայություններն են, կարողանան հաջողության հասնել: Նման շրջանակի օգտագործումը կառավարությունների համար կարող է դառնալ առաջնորդող մեխանիզմ՝ թվային կառավարման՝ հասարակության համար շոշափելի հիմունքների ժամանակին և համակարգված զարգացման համար, իմա՝ պետական հատվածի արդյունավետություն, թվային ծառայություններ, տվյալների վրա հիմնված որոշումներ և էլեկտրոնային հասարակությանը մասնակցություն։

Էլեկտրոնային կառավարման շրջանակը հիմք կհանդիսանա կառավարության թվային հասունության ներկա վիճակի գնահատման և դեռևս չկայացած կամ բարելավման կարիք ունեցող խնդրահարույց ոլորտների բացահայտման համար։ Այն նաև պետական կառավարման մարմիններին կօգնի հասկանալ էլեկտրոնային կառավարման հիմունքների ազդեցությունը թվայնացման առաջնահերթությունների վրա, ինչպես նաև էլեկտրոնային կառավարման հիմունքների զարգացումները ինտեգրել թվային փոխակերպման օրակարգում։