Հայերեն 
Ադրբեջաներեն
Անգլերեն
Բելառուսերեն
Ուկրաիներեն
Ռումիներեն
Ռուսերեն
Վրացերեն
Կարգավորիչ ավազաններ ու բիզնես հրեշտակներ, քրաուդֆանդինգ ու վենչուրային կապիտալ. հասկացությունները կարող են խայտաբղետ լինել, բայց դրանց նկարագրած աջակցության տարբերակները կենսական նշանակություն ունեն Արևելյան գործընկերության երկրների փոքր բիզնեսների շրջանում ՏՀՏ նորարարությունների գործարկման և աջակցման համար անհրաժեշտ ֆինանսավորման էկոհամակարգի համար:
Վերջին ամիսներին «EU4Digital» ծրագրի ՏՀՏ նորարարությունների թիմը, հիմնվելով ԵՄ կարգավորումների և լավագույն փորձի վրա, իր ջանքերը կենտրոնացրել է ԱլԳ տարածաշրջանում ընդհանուր օրենսդրական դաշտի ստեղծման ուղղությամբ, ինչը պետք է նպաստի ՏՀՏ նորարարություններին: Նպատակը` ԵՄ-ի և ԱլԳ տարածաշրջանի միջև առկա հիմնական բացերի հայտնաբերումն ու այն ուղղությունների բացահայտումն է, որոնց միջոցով գործընկերները կարող են անհրաժեշտ քայլեր ձեռնարկել խզվածքի հաղթահարման ուղղությամբ:
Այս նպատակին հասնելու համար «EU4Digital» ծրագիրն Արևելյան գործընկերության յուրաքանչյուր առանձին երկրի համար կմշակի ազգային քաղաքականության վերաբերյալ առաջարկներ և գործողությունների ծրագրեր` ըստ այդ երկրներից յուրաքանչյուրի նախընտրած քաղաքականության ոլորտների, որոնք ներկայացված են ստորև.
- Թվային նորարարությունների նկատմամբ մտավոր սեփականության իրավունքի կառավարում (Հայաստան).
- ՏՀՏ նորարարության աջակցմանն ուղղված կազմակերպական նոր ձևեր (Ադրբեջան).
- Թվային նորարարությունների ոլորտում գործող ՓՄՁ-ների համար ֆինանսների մատչելիություն (Վրաստան, Ուկրաինա).
- ՏՀՏ նորարարական էկոհամակարգեր ստարտափների և սքեյլափների համար (Մոլդովա).
- Արդյունաբերության թվայնացում (ավանդական հատվածներում գործող ՓՄՁ-ների թվային փոխակերպում) (Բելառուս):
«EU4Digital» ծրագիրն ընտրված քաղաքականության ոլորտներում ԵՄ-ի և ԱլԳ-ի միջև եղած բացերը վերլուծելու հիմքում վերցրել է քաղաքականության համապատասխան ոլորտների կարգավորման ուղղությամբ ԵՄ լավագույն փորձը:
Այս հոդվածում ամփոփ կերպով նկարագրված են ԵՄ լավագույն փորձը՝ թվային նորարարությունների ոլորտում գործող ՓՄՁ-ների համար ֆինանսների մատչելիության քաղաքականության ուղղությամբ, որն ընտրել են Վրաստանը և Ուկրաինան:
ԵՄ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ՓՈՐՁԸ՝ ԹՎԱՅԻՆ ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ԳՈՐԾՈՂ ՓՄՁ-ՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ Եվրոպական միության շրջանակներում ստարտափների և սքեյլափների համար
ֆինանսների մատչելիության իրավական դաշտը բաղկացած է երկու հիմնական բլոկից. Միասնական թվային շուկայի ռազմավարություն և Կապիտալ շուկաների միություն: Բացի այդ, մրցակցային և միասնական շուկայի մասին օրենքների արդյունավետ կիրարկումն ապահովող ոչ օրենսդրական գործողությունները ևս դիտվում են որպես քաղաքականության արդյունավետ գործիքներ և ավելի հաճախ են օգտագործվում, քան կարգավորիչ նորմերը:
ՓՄՁ-ները ֆինանսների նկատմամբ հասանելիություն կարող են ստանալ իրենց կենսաշրջանի բոլոր փուլերում (ստեղծում, ընդլայնում, բիզնեսի փոխանցում): Ֆինանսական էկոհամակարգի և քաղաքականության համապատասխան ասպեկտները ներառում են. այլընտրանքային ֆինանսավորման կարգավորիչ ավազաններ, քրաուդֆանդինգ, բիզնես հրեշտակներ, վենչուրային կապիտալ հիմնադրամներ, շտապ աջակցություն բարձր ռիսկային նորարարություններին և ավանդական ձեռնարկությունների թվային փոխակերպման ֆինանսավորում:
Արևելյան գործընկերության երկրների ֆինանսական էկոհամակարգերի զարգացման գործընթացում լավագույն փորձի օգտագործումն ու ԵՄ աջակցության գործող գործիքների, ֆինանսավորման գործիքակազմերի և ծրագրերի առաջարկած առավելություններից օգտվելը հնարավորություն կտան բացահայտել տարածաշրջանի ՓՄՁ-ների նորարարական ներուժը՝ օգնելով բիզնեսներին համապատասխանեցնել իրենց ապրանքներն ու ծառայությունները շուկայի պահանջներին:
Այլընտրանքային ֆինանսավորման կարգավորիչ ավազանը վերահսկելի միջավայր է, որտեղ կարող են տեղի ունենալ նորարարություններ ֆինանսական տեխնոլոգիաներում՝ միաժամանակ երաշխիքներ ապահովելով ռիսկերի կառավարման համար: Դրանք բանկերին և ՖինՏեխ կազմակերպություններին հնարավորություն են տալիս կատարել նորարարական ֆինանսական պրոդուկտների կամ ծառայությունների փորձարկումներ՝ չեզոքացնելով անհարկի կարգավորիչ խոչընդոտները և կրճատելով նոր գաղափարները շուկա դուրս բերելու ժամանակը: ԵՄ-ում կան մի շարք դեպքեր, երբ ստեղծվել են կարգավորիչ ՖինՏեխ ավազաններ:
2019 թվականի ապրիլին Եվրոպական հանձնաժողովը և Եվրոպական վերահսկողական մարմինները (ԵՎՄ-ներ) համատեղ կերպով նախաձեռնեցին Նորարարության ֆասիլիտատորների եվրոպական ֆորումը` կարգավորիչ ավազանների և նորարարական հանգույցների գործունեության համակարգումը բարելավելու և նրանց միջև համագործակցությունը խթանելու, ինչպես նաև՝ ֆինանսական տեխնոլոգիաների ընդլայնմանն աջակցելու նպատակով:
Քրաուդֆանդինգը հայտնի է որպես ոչ բանկային ֆինանսավորման կարևոր աղբյուր` նորարարական ընկերություններին և սկսնակ ձեռնարկություններին աջակցելու տեսանկյունից: 2018 թվականին Եվրոպական հանձնաժողովը շրջանառության մեջ մտցրեց ներդրումների և վարկերի վրա հիմնված քրաուդֆանդինգային հարթակների եվրոպական պիտակը, որը դյուրացնում է այդպիսի ծառայությունների ընդլայնումը և հնարավորություն է ընձեռում ծավալել անդրսահմանային գործունեություն: Բիզնես հրեշտակներն ավելի ու ավելի շատ ներդրումներ են կատարում՝ վենչուրային կապիտալ հիմնադրամների հետ մեկտեղ: Սրանք սեփական մեծ կապիտալ ունեցող անձինք են, ովքեր սովորաբար ավելի փոքրածավալ միջոցներ են հատկացնում սաղմնային շրջանում գտնվող ընկերություններին, քան դա անում են
վենչուրային կապիտալ հիմնադրամներից շատերը: Ստեղծվում են բիզնես հրեշտակների ցանցեր և մշակվում են տարբեր օժանդակ գործիքներ՝ վերապատրաստումների անցկացումից մինչև հարկային արտոնություններ և համաֆինանսավումներ:
Բիզնես հրեշտակների առավել հայտնի ցանցերից և համայնքներից են. Բիզնես հրեշտակների համաշխարհային ասոցիացիա (WBAA), Բիզնես հրեշտակների համաշխարհային ներդրումային ֆորում (WBAF), «Business Angels Europe», Բիզնես հրեշտակների, ներդրումային հիմնադրամների և շուկայի սկսնակ դերակատարների եվրոպական առևտրային ասոցիացիա (EBAN), «InnovFin Business Angels»:
Բիզնես հրեշտակների հիմնադրամներ. Բիզնես հրեշտակների եվրոպական հիմնադրամ (EAF):
Վենչուրային կապիտալ ներդրումները կարգավորվում և խթանվում են ներդրումային հիմնադրամների և կոլեկտիվ ներդրումների վերաբերյալ մի շարք իրավական ակտերով: Հիմնական եվրոպական կառուցակարգը Փոխանցվող արժեթղթերում կոլեկտիվ ներդրումների ձեռնարկումների մասին հրահանգն է (UCITS): Եվրոպական վենչուրային հիմնադրամների (EuVECA) կանոնակարգը կարգավորում է ստարտափների ու գործունեության վաղ շրջանում գտնվող ընկերությունների աջակցմանն ուղղված այլընտրանքային ներդրումային սխեմաների ենթակատեգորիան: Այլընտրանքային ներդրումային հիմնադրամների գործունեությունը կարգավորվում է Այլընտրանքային ներդրումային հիմնադրամների կառավարիչների (AIFM) մասին հրահանգով և մի շարք այլ փաստաթղթերով, այդ թվում՝ ֆինանսական միջոցների միջսահմանային բաշխման դյուրացմանն ուղղված հրահանգով ու կանոնակարգով:
Տեղական և օտարերկրյա վենչուրային կապիտալ ներդրումների խթանմանը և ներդրումային կարողությունների բարելավմանն ուղղված քաղաքականության լայն գործիքակազմը ներառում է հատուկ հարկման ռեժիմ՝ ազգային մակարդակում:
Վենչուրային կապիտալիստներին նաև եվրոպական փորձված հիմնադրամների հետ համատեղ ներդրումներ իրականացնելու հնարավորություն է ընձեռվում՝ վենչուրային ներդրումների ընդլայնման նպատակով:
ԵՆԲ խմբի մաս կազմող Եվրոպական ներդրումային հիմնադրամն (ԵՆՀ) այս կերպ ֆինանսավորել է ավելի քան 1 միլիոն ՓՄՁ-ների՝ օգտագործելով կամ սեփական ռեսուրսները, կամ էլ Եվրոպական ներդրումային բանկի (ԵՆԲ), Եվրոպական հանձնաժողովի, ԵՄ անդամ պետությունների կամ մեկ այլ երրորդ կողմի տրամադրած միջոցները: Ուկրաինայում 46,257 աշխատատեղ ունեցող 713 ՓՄՁ-ներ այս դրությամբ ստացել են ընդհանուր 213 միլիոն եվրոյի չափով ԵՆՖ ֆինանսավորում, մինչդեռ Մոլդովայում ավելի քան 11,000 աշխատատեղ ունեցող 254 ՓՄՁ-ներ ստացել են 102 միլիոն եվրոյի չափով ֆինանսավորում (www.eif4smes.com): Հայաստանն ու Վրաստանը նույնպես իրավասու են աջակցություն ստանալ ԵՆՖ-ի մի շարք գործիքների ներքո: InnovFin Venture Capital-ը նախատեսված է «Հորիզոն 2020»-ի հետաքրքրության տիրույթում գործունեություն ծավալող սկսնակ ձեռնարկություններին ֆինանսավորող վենչուրային կապիտալ հիմնադրամներում ներդրումներ կատարելու համար: Այն բաց է նաև «Հորիզոն 2020»-ին ասոցացված երկրների, այդ թվում՝ Հայաստանի, Վրաստանի, Մոլդովայի և Ուկրաինայի համար: 2018 թվականի
ապրիլին ԵՀ-ն և ԵՆՖ-ն գործարկել են «Համաեվրոպական վենչուրային կապիտալ հիմնադրամ՝ հիմնադրամների համար» (VentureEU) ծրագիրը: Ակնկալվում է, որ այն հասանելի կլինի ԵՄ ամբողջ տարածքից շուրջ 1500 ստարտափների ու սքեյլափների համար:
Արագ աջակցություն բարձր ռիսկային նորամուծություններին: «Արագ ուղի՝ դեպի նորարարություններ»-ը (The Fast Track to Innovation) «ներքևից՝ վերև» սկզբունքով աշխատող նորարարությունների աջակցության ծրագիր է, որը խթանում է շուկայամետ նորարարական գործողություններին՝ ցանկացած տեխնոլոգիական կամ կիրառական բնագավառում: Այն կարող է օգնել գործընկերներին համատեղ կարգով ստեղծել ու փորձարկել բեկումնային նորարարական գաղափարներ և շուկան ցնցելուց անմիջապես առաջ դրանց վերջին ազդակ հաղորդել: Հայաստանը, Վրաստանը, Մոլդովան և Ուկրաինան իրավասու են դիմելու ծրագրին:
Ավանդական ՓՄՁ-ների թվային վերափոխման ֆինանսավորումը ԵՄ մակարդակով իրականացվում է «Ձեռնարկությունների և փոքր ու միջին ձեռնարկությունների մրցունակություն» ԿՈՍՄԵ (COSME) ծրագրի վարկային երաշխավորության գործիքի միջոցով՝ անկախ տվյալ ձեռնարկության թվայնացման ներկա մակարդակից: COSME-ին ասոցացված երկրներում, այդ թվում՝ Հայաստանում, Մոլդովայում և Ուկրաինայում գործող ՓՄՁ-ները նույնպես իրավասու են դիմելու ծրագրին:
Եվրոպական միության ողջ տարածքում խրախուսվում են վերապատրաստական հնարավորությունները և որոշումների կայացման գործիքները՝ նպաստելով միջազգային մակարդակում իրազեկվածության բարձրացմանը, լավագույն փորձի փոխանակմանն ու բարձր ռիսկային ներդրումների համար անհրաժեշտ հատուկ գիտելիքների ընդլայնմանը:
Սկսնակ ընկերություններում ներդրումների իրականացման մեկնարկային հարթակը (Early stage investing Launchpad) և WBAF բիզնես դպրոցը հանրահայտ հաստատություններ են այն ներդրողների շրջանում, ովքեր ցանկանում են հանդես գալ որպես բիզնես հրեշտակներ, վենչուրային կապիտալիստներ կամ վենչուրային հիմնադրամի կառավարիչներ: STARTUP ECOSYSTEM EU-ն անցկացնում է վենչուրային ֆինանսավորում ներգրավել ցանկացող ստարտափների և այլ ընկերությունների ուսուցում, օգնում է նրանց պատրաստել իրենց բիզնեսը այս տեսակի ներդրողների հետ երկխոսության և հարաբերությունների համար:
Թվային նորարարությունների ֆինանսավորում փնտրող ՓՄՁ-ների համար առկա են նաև տեղեկատվական և խորհրդատվական աջակցության հնարավորություններ՝ Եվրոպական միության ողջ տարածքում «մեկ պատուհան» սկզբունքով աշխատող պորտալների միջոցով: Դրանց թվում են՝ Access2finance պորտալը, որը հասանելի է Ուկրաինայի և Մոլդովայի համար, և EIC wizard-ը, որը հասանելի է նաև ԵՄ «Հորիզոն 2020» ծրագրին ասոցացված երկրների նորարարների համար: EuroQuity-ի և ALTFInator-ի նման տեղեատվական համակարգերն էլ հանդես են գալիս որպես ֆինանսական միջոցներ հայթայթող ՓՄՁ-ներին ներդրողների ու վարկատուների հետ կապող հարթակներ:
ԱլԳ երկրների համար հասանելի են հետևյալ գործիքները. Amadeus, Crunchbase, Kompass, Եվրոպական բիզնես-ռեգիստր, ԵՄ վճարունակության ռեգիստր, ազգային տվյալների շտեմարաններ:
ՀԵՏԱԳԱ ՔԱՅԼԵՐԸ. ԱՌԱՋԱՐԿՆԵՐ ԵՎ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐԵՐ
Թվային նորարարությունների ֆինանսավորման հասանելիության ոլորտում ԵՄ լավագույն փորձի վերաբերյալ EU4Digital-ի ՏՀՏ նորարարությունների թիմի պատրաստած ամբողջական զեկույցն օգտագործվել է Վրաստանի և Ուկրաինայի համար բացերի վերլուծության շրջանակը մշակելիս: Բացերի վերլուծության հիման վրա երկու երկրների համար ներկայում մշակվում են մի խումբ առաջարկներ, որոնք ազգային գործընկերների հետ համապատասխան տեսքի կբերվեն:
Այս առաջարկներն այնուհետև հիմք կհանդիսանան Վրաստանի և Ուկրաինայի համար առանձին ազգային քաղաքականության իրականացման գործողությունների ծրագրերը մշակելիս: Գործողությունների ծրագրերով հստակորեն կսահմանվեն գործընկեր երկրներում շահագրգիռ կողմերը, ԵՄ գործիքները, հարթակներն ու փորձերն (որոնք կարող են հասանելի դառնալ և ընդունվել ԱլԳ շահագրգիռ կողմերի կողմից) ու, հավանաբար, Եվրամիության երկրներում կոնկրետ գործընկերները: Ծրագրի նախաձեռնությամբ իրականացվելիք հետագա գործողությունները (դասընթացներ, ուսումնական այցեր, ցանցային միջոցառումներ, առաջխաղացման գործողություններ և այլն) շահագրգիռ կողմերին կաջակցեն բացերի հաղթահարման ուղղությամբ իրենց հետագա գործունեության մեջ:
Այս ճանապարհով ԵՄ լավագույն փորձի ընդօրինակումը կօգնի արագացնել ՏՀՏ-ի հասուն նորարարությունների և ստարտափ էկոհամակարգի զարգացումը՝ Արևելյան գործընկերության երկրներում հաջողությամբ գործող օժանդակ կազմակերպությունների հետ: Այն նաև հետազոտողներին ու նորարար բիզնեսներին հնարավորություն կտա առավել հեշտ հասանելիություն ստանալ ԵՄ ֆինանսավորման գործիքների նկատմամբ:
Ի վերջո, ընդհանուր օրենսդրական դաշտը Արևելյան գործընկեր երկրներին հնարավորություն կտա օգտվել ԵՄ միասնական թվային շուկայից և ԵՄ անդամ պետությունների գործընկերների հետ կիսվել ու զարգացնել նոր նորարարական գաղափարներ:
