Şərq Tərəfdaşlığı (ŞT) Avropa İttifaqı (Aİ), ona üzv ölkələr və altı Şərq qonşusu (Ermənistan, Azərbaycan, Belarus1, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna) arasında əlaqələri dərinləşdirmək və gücləndirməyə yönəlmiş birgə siyasi təşəbbüsdür. Aİ-nin Şərq qonşularında sabitlik və dayanıqlığın gücləndirilməsinə diqqətin artırılmasına dair çağırış edən Aİ-nin Qlobal Strategiyası və yenilənmiş Avropa Qonşuluq Siyasəti Aİ-nin qonşuları ilə əlaqələrinə bələdçilik edir.
EU4Digital təşəbbüsü Şərq Tərəfdaşığı (ŞT) proqramının dörd aydın siyasət komponentindən ibarət dayanıqlı rəqəmsal transformasiya üzrə məqsədinə nail olmağına töhfə verir:
- Rəqəmsal infrastruktur: bu, ŞT-dəki ev təsərrüfatlarının 80%-nin münasib qiymətə yüksək sürətli internetə çıxış imkanı üçün “on əsas məqsəd” ilə internetə çıxışda mövcud olan “boşluğu” aradan qaldırmağa yönəlib.
- Elektron idarəçilik: onlayn dövlət xidmətlərinə və qarşılıqlı tanınan rəqəmsal imzalara çıxışa sərmayə yatırır və sərhədlər arasında sənəd və məlumat axınını yaxşılaşdırmaq üçün rəqəmsal nəqliyyat dəhlizlərini diqqət mərkəzində saxlayır.
- Rəqəmsal iqtisadiyyat və innovasiyalar: transsərhəd elektron ticarət məsələlərini əhatə edir, rəqəmsal texnologiyalar üzrə təhsil vasitəsilə ŞT-də bir milyon vətəndaşın rəqəmsal texnologiyalar sahəsində səlahiyyətinin artırılması və rəqəmsal innovasiyalara sərmayə qoyuluşu.
- Kiberdayanıqlıq – Kibertəhlükəsizlik: kibertəhlükəsizlik üçün təşkilati, siyasi və qanunvericilik bazasının yaradılmasına, həmçinin təhlükəsizliyin təmin edilməsi və məlumat mübadiləsinin asanlaşdırılması üçün metodologiyaların və standartların tətbiqinə yönəlib.
2021-ci il Şərq Tərəfdaşlığı Sammitində yenilənmiş ŞT siyasət proqramı Aİ və ŞT ölkələrinin nümayəndələri tərəfindən təsdiq olunub və bu, bərpa, dayanıqlıq, islahatlara yönəlmiş beş əsas məqsəddən ibarət birgə bəyannamədə təsdiq olunub:
- Möhkəm, dayanıqlı və inteqrasiya olunmuş iqtisadiyyatlar üçün əməkdaşlıq
- Cavabdehlik daşıyan qurumlar, qanunun aliliyi və təhlükəsizlik üçün əməkdaşlıq
- Ətraf mühit və iqlim dəyişikliyi sahəsində dayanıqlığın əldə olunması üçün əməkdaşlıq
- Dayanıqlı rəqəmsal transformasiya üçün əməkdaşlıq
- Möhkəm, ədalətli və inklüziv cəmiyyətlər üçün əməkdaşlıq
Sözügedən çərçivədə bütöv regionun vətəndaşları üçün gözəçarpan nəticələr təmin etmək üçün birgə öhdəçilik mövcuddur. Bu 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə uzunmüddətli siyasət məqsədləri bundan öncəki proqrama və 2020-ci il üçün 20 praktiki nəticənin nailiyyətlərinə əsaslanır. Müvafiq tərəfdaşlar və maraqlı tərəflər ilə məsləhətləşmələrin ardınca yeni məqsədlər 2020-ci ilin mart ayında irəli sürülüb və “Dayanıqlığın gücləndirilməsi – bütün ölkələrdə özünü təsdiqləyən Şərq Tərəfdaşlığı” üzrə Birgə Bəyannaməyə daxil edilib.
Sonra Birgə İşçi Qrupunun 2021-ci ilin iyul ayında qəbul etdiyi bərpa, dayanıqlıq və islahat: 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə prioritetlər adlı sənəd adı çəkilən bu məqsədlərə əsaslanır və prioritetlərə yönəlmiş fəaliyyətləri müəyyən edir, eləcə də Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində insanlar və müəssisələr üçün müsbət dəyişikliklər yaradır.
Bu yeni proqramda 2025-ci ilədək on əsas hədəf daxildir:
- Rəqabət qabiliyyətli və innovativ iqtisadiyyatlara sərmayə qoyuluşu
- İnsanlara və elmi dairələrə sərmayə qoyuluşu
- Təhlükəsizliyə və kiberdayanıqlığa sərmayə qoyuluşu
- Rəqəmsal transformasiyaya sərmayə qoyuluşu
- İnklüziv, gender bərabərliyinin və müxtəlifliyin mövcud olduğu cəmiyyətlərə və strateji kommunikasiyalara sərmayə qoyuluşu
- Səhiyyə sistemində dayanıqlığa sərmayə qoyuluşu
Yeni proqram və uzunmüddətli hədəflər 17 milyard avroya qədər əlavə dövlət və özəl sərmayələr cəlb edə biləcək 2,3 milyard avro büdcəyə malik iqtisadi və investisiya planı ilə dəstəklənir.
[1] Belarus 2021-ci ilin iyul ayında Şərq Tərəfdaşlığı proqramında iştirakını rəsmi şəkildə dayandırıb.
